Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου 2008

Από το χαρτί στη σκηνή


Νέοι ηθοποιοί που έχουν ολοκληρώσει την παρακολούθηση ενός ειδικού μαθήματος υποκριτικής από την Ελένη Σκότη πειραματίζονται πάνω σε κείμενα που προέκυψαν από τις σεμιναριακές συναντήσεις θεατρικής γραφής με τον Ανδρέα Φλουράκη.
Ένα πολύ ενδιαφέρον work in progress, το οποίο έλαβε χώρα στο φουαγιέ του θεάτρου «Επί Κολωνώ» για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, άνοιξε δημιουργικό διάλογο ανάμεσα σε νέους συγγραφείς και μια θεατρική ομάδα. Κατά τη διάρκεια του εξάμηνου προγράμματος, το εργαστήριο γραφής απασχόλησαν οι ενότητες : «χαρακτήρες», «σύνθεση», «μονόλογος», «θέμα» και «είδη θεατρικών έργων».
Από τον δεύτερο μήνα, επιλέχθηκε από κοινού ο τίτλος-θέμα «νομίζω πως ένα τετραγωνικό σου αρκεί». Στη συνέχεια, οι σκηνές-ασκήσεις που γράφονταν είχαν ως έναυσμα το «τετραγωνικό». Στον πέμπτο μήνα οι ηθοποιοί δούλευαν σ’ ένα υλικό που είχε διαμορφωθεί με παρόντες στις πρόβες τους συγγραφείς. Η Αλεξάνδρα Παυλίδου έκανε την τελική δραματουργική επεξεργασία, ανέλαβε τη σκηνοθεσία και τη μουσική επιμέλεια μιας ολοκληρωμένης παράστασης. Κείμενα διαφορετικού ύφους συνδέθηκαν με εύστοχο τρόπο και η μετάβαση από τη μια σκηνή στην άλλη γινόταν αβίαστα.
Πολλά από τα 19 συνολικά κομμάτια παρουσίασαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως «Η Χοντρή» της Αγγελικής Τριανταφύλλου με την Ιωάννα Τζώρα. Άφθονα κωμικά στιγμιότυπα και ατάκες στο «Φλερτ» της Νίκης Μαστοράκη, στο «Κάτω από τα τραπέζια» της Πολυάννας Καραντζή και στο «Καφές» της Έφης Λατσούδη. Έξυπνο και σαρκαστικό χιούμορ περιέχουν τα σκετς «Ναυπλίου 12» της Βίκυς Μιχοπούλου και «Βραδυνή έξοδος» της Ελένης Μητσάκου, ειδικά το σχόλιο για το devised theater!
Ο ταλαντούχος ηθοποιός Γιάννης Ράμος ξαφνιάζει ευχάριστα με τις μεταμφιέσεις του, τη σκηνική του άνεση και το χειρισμό των εκφραστικών του μέσων. Ρέστα δίνει στο μονόλογο «Μαριάννα Μωραίτη» (γραμμένο από την Αλεξάνδρα Παυλίδου) όπου υποδύεται μια 67χρονη παλαβιάρα γυναίκα που φλυαρεί ασύστολα για χίλια δυο πράγματα προσφέροντας μια από τις πιο απολαυστικές και ξεκαρδιστικές ερμηνείες της βραδιάς.
Στοιχεία που τράβηξαν την προσοχή μας είχαν και το «Φλαμίνγκο» της Βίκυς Θαλασσινού, η «Ληστεία» της Μαρκέλλας Φάνου, η «Δίαιτα» της Αγγελικής Σαΐτη και η «Χαρουπία» της Θεώνης Δέδε.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Νομίζω πως ένα τετραγωνικό σου αρκεί»
Παρουσίαση κειμένων του εργαστηρίου θεατρικής γραφής του Ανδρέα Φλουράκη σε μορφή ζωντανού αναλογίου με ηθοποιούς του studio «Νάμα»
Σκηνοθεσία-Μουσική επιμέλεια : Αλεξάνδρα Παυλίδου

Δραματουργική επεξεργασία : Μαρία Τρανού
Τους ρόλους ερμήνευσαν οι ηθοποιοί : Γιάννης Ράμος, Βάσια Τραμπούλη, Λίλιαν Παναγιωτοπούλου, Γιώτα Ιωαννίδου, Κλεοπάτρα Τολόγκου, Γιάννης Τρίμμης, Ιωάννα Τζώρα, Κατερίνα Κλειτσιώτη, Χαράλαμπος Γιάννου, Μαρκέλλα Φάνου και Ερνέστος Βουτσινός.

ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ-ΦΟΥΑΓΙΕ
Ναυπλίου 12, Κολωνός, γέφυρα Λένορμαν, τηλ. 210 51 38 067

Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2008

Μέσα από τη ματιά του Άλλου


«Σαν πρόκες να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος»

Μανώλης Αναγνωστάκης

Μετά την περσινή πετυχημένη πορεία στο μπαρ Κ44 και τις περιπλανήσεις με το τροχόσπιτο του Φεστιβάλ Αθηνών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η παράσταση «Εδώ» που σκηνοθετεί ο Γιώργος Νανούρης επιστρέφει από τις 29 Σεπτεμβρίου στο χώρο που «γεννήθηκε». Πρόκειται για 8 αληθινές ιστορίες-μαρτυρίες μεταναστών που ερμηνεύονται στη σκηνή από νέους ηθοποιούς. Τις παραστάσεις συμπλήρωναν μικρές συναυλίες δύο μεταναστών μουσικών που οι ιστορίες τους έχουν συμπεριληφθεί στο κείμενο του έργου : του Εμία με το συγκρότημά του Tang Ram και του Jerome a.k.a the source.
Ο συγγραφέας Γκαζμέντ Καπλάνι, δημοσιογράφος, τακτικός συνεργάτης στην εφημερίδα «Τα Νέα», καταγράφει τις επώδυνες και συχνά αδιέξοδες απόπειρες των οικονομικών μεταναστών να επιβιώσουν στον ξένο τόπο. Ο κύριος Καπλάνι επεξεργάζεται χωρίς να αλλοιώσει μαγνητοφωνημένες αφηγήσεις μεταναστών ευρέως εθνολογικού και φυλετικού φάσματος : Κεντροευρωπαίους, Βαλκάνιους, Αφρικανούς, Ασιάτες. Μέσα από τα κείμενα της δημοσιογραφικής του έρευνας ασκεί κριτική στους θεσμούς και αναφέρεται εκτενώς στα πολιτικά, οικονομικά, γλωσσικά και καθημερινά προβλήματα που προκύπτουν από το μεταναστευτικό κίνημα.
Συγκίνηση, πόνος, καημοί, ελπίδες, αγώνες αλλά κυρίως αγωνίες. Οι αφηγήσεις κατορθώνουν μέσα από τη δυναμική τους ν’ αρθρώσουν ένα βαθύ πολιτικό λόγο, ανοίγοντας τον στον διανθρώπινο πόνο που προκαλεί τον έλεο και τον φόβο και οδηγεί σε αλληλέγγυους συσχετισμούς.
Η σκηνοθεσία τοποθετεί τους ήρωες σε «σημεία βολής» από όπου «εκτοξεύουν» ο καθένας την ατομική του ιστορία με ρυθμικούς σχηματισμούς οπτικοακουστικών σημειακών συστημάτων. Ο Γιώργος Νανούρης στήνει τέσσερα θεματικά και υφολογικά επίπεδα δια των οποίων αποδίδονται συναισθήματα και συγκινησιακές καταστάσεις με αποδέκτη τον θεατή.
Ο θεατής αποκωδικοποιεί, χάρη στην ομοιοπαθητική λειτουργία των σημείων του λόγου, το σημαίνον χαρακτηριστικό της κάθε ιστορίας και συναντά τους ήρωες στο σημείο της επαφής τους, σ’ εκείνο το διάκενο που επιτρέπει την ταύτιση του ανθρώπου με τον συνάνθρωπο. («Εδώ ζω, εδώ δουλεύω, εδώ ονειρεύομαι, εδώ γελώ, εδώ κλαίω, εδώ διασκεδάζω, εδώ δημιουργώ…»).
Τέσσερις πρωτοεμφανιζόμενοι ταλαντούχοι ηθοποιοί μιλάνε στον θεατή τη γλώσσα μιας αλήθειας την οποία όλοι μπορούν να καταλάβουν, αν θέλουν…

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Εδώ»
Παράσταση βασισμένη σε κείμενα που συνέλλεξε ο Γκαζμέντ Καπλάνι
Σκηνοθεσία-Μουσική επιμέλεια : Γιώργος Νανούρης
Τους ρόλους ερμηνεύουν οι ηθοποιοί : Αννίτα Καπουσίζη, Σοφία Κεφαλληνού, Βαγγέλης Κοντομούς και Άννα Ψαρρά

Κ44
Κωνσταντινουπόλεως 44, Γκάζι, δίπλα στο σταθμό του Μετρό «Κεραμεικός»
Τηλ. 210 64 30 605
Δευτέρα-Τρίτη στις 21.00

Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2008

Μυρωδιές και θύμισες...


Μια εναλλακτική πρόταση τράβηξε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον μας χάρη στην πρωτοτυπία της σύλληψης της (τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα) και το γόνιμο πειραματισμό που προέκυψε μέσα από την υλοποίηση της. Πρόκειται για τη site-specific performance που παρακολουθήσαμε την περασμένη σαιζόν στο χώρο της Ανοιχτής Αγοράς της πολυφυλετικής Κυψέλης στη Φωκίωνος Νέγρη, στη συνέχεια συναντήσαμε σε διάφορους σταθμούς το καλοκαίρι ενώ ελπίζουμε ότι οι παραστάσεις της θα συνεχιστούν και φέτος το χειμώνα.
Ο «Αραβο-ισραηλινός τσελεμεντές» του Ρόμπιν Σόανς στηρίζεται σε αληθινές μαρτυρίες από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων που βιώνουν την Ισραηλινο-Παλαιστινιακή σύγκρουση. Μια σύγκρουση που έχει πάρει απάνθρωπες διαστάσεις με την ανέγερση ενός τεράστιου Τείχους, το οποίο έχει κομματιάσει τη Δυτική Όχθη και έχει κάνει αβίωτη τη ζωή των πολιτών. Πρόσωπα με διαφορετική καταγωγή, κουλτούρα και πεποιθήσεις, από την Ιερουσαλήμ, τη Βηθλεέμ, τη Ραμάλα, το Τελ-Αβίβ, διηγούνται την ιστορία τους και μαγειρεύουν ζωντανά, επί σκηνής, τη δική τους συνταγή. Μια χριστιανή Παλαιστίνια παπαδιά, ένας Εβραίος οδηγός λεωφορείου που υπέστη μια επίθεση αυτοκτονίας, μια Παλαιστίνια μάνα με ένα γιο μάρτυρα και έναν άλλο κλεισμένο πιθανόν στη Γάζα, ένα ζευγάρι ομοφυλόφιλων που συγκατοικεί στο Τελ-Αβίβ, μια Αμερικανο-Εβραία που μετανάστευσε στο Ισραήλ, ένα ζευγάρι ηλικιωμένων Παλαιστίνιων και πολλά άλλα πρόσωπα ζουν, ονειρεύονται και…ετοιμάζουν νοστιμιές! Στο τέλος του πρώτου μέρους, οι θεατές γεύονται από τα φαγητά που ετοίμασαν οι ηθοποιοί κατά τη διάρκεια του έργου!
Τα λόγια των Παλαιστινίων μπλέκονται με αυτά των Ισραηλινών σε μια κοινή πορεία πλεύσης, μια πιθανή αλληλοκατανόηση για την κοινή μοίρα, μια απόπειρα για ειρηνική συμβίωση, μια απεγνωσμένη προσπάθεια κατάσβεσης του μίσους. Πολιτική, φαγητό, χιούμορ, αγωνιστικότητα, φόβος αλλά και απρόσμενη χαρά υφαίνουν το δίχτυ μιας δύσκολης συνύπαρξης με φόντο την πολιορκία του Ναού της Γέννησης στη Βηθλεέμ.
Ένας θίασος συνόλου, όπου 7 ηθοποιοί υποδύονται 24 ρόλους, ανταποκρίνεται με πλήρη αφοσίωση στο ενδιαφέρον αυτό πείραμα.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Αραβο-Ισραηλινός τσελεμεντές» του Ρόμπιν Σόανς
Σκηνοθεσία : Κυριακή Σπανού
Σκηνικά : Μάρθα Φωκά
Κοστούμια : Σάντρα Στεφανίδου
Μουσική : Κώστας Βόμβολος
Φωτισμοί : Χριστίνα Θανάσουλα
Βίντεο : Μανώλης Παπαδάκης
Τους ρόλους ερμηνεύουν : Ντόρα Σιμοπούλου, Μανώλης Γιούργος, Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη, Βίλη Σωτηροπούλου, Χάρης Φλέουρας, Θανάσης Χαλκιάς και Σαμψών Φύτρος

Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2008

Αισθητική τυραννία


Μέλισσες χιλιάδες από τη θάλασσα
διψασμένες έρχονταν
και μια μεγάλη
-θε να ΄ναι ο θάνατος;-
ίδια της μάνας γεύση και αφή

Τα χέρια της στοχάζοντας το αίμα
το αίμα να παφλάζει χώμα
η μαχαιριά χαϊδεύοντας
το κρύο της πλευρό

Ω Μέλισσα, Μέλισσα αγαπημένη!
Μονάχα με μια μάνα σκοτωμένη
λέξη προς λέξη ξεσκεπάζεις το θεό

(Ανέκδοτο ποιήμα της Κατερίνας Κατσίρη)

Τα θεατρικά έργα του Νίκου Καζαντζάκη, μεγαλόπρεπα κείμενα ποιητικής αλλά και φιλοσοφικής διάστασης, κατέχουν μια σημαντική θέση μέσα στο σύνολο του συγγραφικού του έργου, όχι μόνο από αριθμητική άποψη, αλλά κυρίως γιατί αποτελούν το πεδίο των συγκρούσεων των γήινων και μεταφυσικών δυνάμεων (όπως διατυπώνονται στην «Ασκητική») και τον ιδανικό χώρο ιδεολογικών ζυμώσεων και αισθητικών πειραματισμών.
Η «Μέλισσα» δημοσιεύεται για πρώτη φορά το 1939 στο περιοδικό «Νέα Εστία» και παίζεται σε παγκόσμια πρώτη στη Γαλλία το 1960 ενώ στην Ελλάδα παρουσιάζεται δύο χρόνια αργότερα από το Φεστιβάλ Αθηνών σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού. Το θεατρικό αντλεί πρωτογενώς το υλικό του από τον Ηρόδοτο και από το έργο του Δημήτρη Βερναρδάκη «Κυψελίδες». Στο κείμενο συμπλέκονται δύο θεματικοί άξονες: το ζήτημα της εξουσίας- διακυβέρνησης του κράτους και η προσωπική-οικογενειακή ιστορία του ηγεμόνα, οι κραδασμοί της οποίας επηρεάζουν και καθορίζουν τη ζωή πολλών ανθρώπων. Οι χαρακτήρες του αδρού και μεγαλόπρεπου αυτού έργου είναι ξεκάθαροι και υπερμεγέθεις.
Η υπόθεση στρέφεται γύρω από τα έργα και τις ημέρες του Περίανδρου, τυράννου της Κορίνθου, πολιτικού αναμορφωτή και στρατηλάτη, ο οποίος, όταν γυρνά από μια μάχη, άγρια πληγωμένος, καλεί τη γυναίκα του τη Μέλισσα, που λατρεύει για την ομορφιά και τις αρετές της και την σκοτώνει, για να μην πέσει, μετά τον θάνατό του, σε χέρια άλλου ανδρός. Τελικά ο ίδιος αναρρώνει και ζει πνιγμένος στις τύψεις ατέρμονης δυστυχίας. Το δράμα αρχίζει με τους δυο γιους, Κύψελο και Λυκόφρων να σχεδιάζουν την εκδίκηση τους.

Η σκηνοθετική προσέγγιση
Στόχος της παράστασης του Τηλέμαχου Μουδατσάκη ήταν ν’ ανασύρει το ιδεολογικό υπόστρωμα της «Μέλισσας» στην επιφάνεια, ν’ ανοίξει τις βασικές ενοχικές κυψέλες και ν’ αφήσει να κυλίσει το μέλι των αντιφάσεων.
Το εργαστήριο επικεντρώθηκε έτσι στη σύγκρουση όπως αυτή κατατεμαχίζεται σε επί μέρους συγκρούσεις, με κεντρικό πάντα αίτιο τις προθέσεις του Υπερήρωα –εδώ του Περίανδρου. Η πορεία αύξησης αυτού του ήρωα, η μεγέθυνση της οντότητάς του ως τη διαιώνιση αποτέλεσε μεγάλο κομμάτι της προβληματικής που έθετε η παράσταση. Ο Περίανδρος επιδιώκει την επιμήκυνση της μοναρχίας αλλά και την αθανασία μέσα από το γιο και διάδοχό του, το Λυκόφρωνα. Η σύγκρουση έγκειται στο γεγονός ότι ο γιος ανθίσταται στην προοπτική του πατέρα. Όχι μόνο αρνείται να διαδεχθεί τον Περίανδρο στο θρόνο, αλλά ζητά να προκαλέσει τον πατέρα –σε μια οριακή αποστροφή μαζοχισμού – να τον δολοφονήσει. Με το θάνατο του Λυκόφρωνος που θα προέκυπτε από μια τέτοια πράξη, το μέγεθος της εξουσίας, το καθεστώς του υπερήρωος θα εξέπιπτε με τον πιο οδυνηρό τρόπο για τον Περίανδρο. Ο άρχων θα προέβαινε σε μια κίνηση ακύρωσης του μεγέθους του. Το μέγεθος αυτό πρέπει να θεωρηθεί σαφώς με την έννοια του ιστορικού διακυβεύματος. Αν τώρα διαβάσει κανείς σωστά την ορμή, τις ορμητικές και εντελείς κινήσεις του Λυκόφρωνος, καθώς το μίσος για τον πατέρα του, Περίανδρο, εκπορεύεται από την «κρυφή» ομολογία του φόνου της μητέρας, της βασίλισσας Μέλισσας, θα εννοήσει ότι πρόκειται για σχεδόν αρχετυπικές δυνάμεις που ωρύονται στην ενδοχώρα του έργου.
Ο Λυκόφρων αρνείται και αποδιώχνει την Άλκα. που αποτελεί την ιδανική γυναίκα σύμφωνα με το πατριαρχικό πρότυπο : μετά την αμαζονική παρθενικότητα η απόλυτη απορρόφηση από τον άνδρα, η πλέον ανιδιοτελής αγάπη και υποταγή στη θέληση και τα οράματά του. Το φάντασμα, όμως, της Μέλισσας και η εξιδανικευμένη μορφή της δεν επιτρέπουν να παρεισφρήσει ξένο σώμα στην οικογένεια. Η λατρεμένη παρουσία της στο υποσυνείδητο αλλά και στη σκέψη των ανδρών είναι στην πραγματικότητα ο μοχλός που θα τους οδηγήσει όλους στο βίαιο θάνατο.
Αυτές οι δυνάμεις στη σκηνοθεσία δεν μπορούσαν ν’ αποσαφηνισθούν και εν τέλει να εκφραστούν παρά μόνο μέσα από μια τεχνική που θα κινητοποιούσε το σώμα και θα το καταστούσε ταμείο εκρηκτικών υλών. Με άλλα λόγια, το σθένος της σύγκρουσης, η δράση με όλες τις υποτροπές της, η σύγκρουση του Υπερήρωα με όλες τις αντιηρωικές κινήσεις του περιβάλλοντος του πρώτου, δεν μπορούσε να εκφραστεί παρά μόνο μέσα από μια τεχνική που θα επιδίωκε τη συσσώρευση ενέργειας στον ηθοποιό, στο σώμα και στη διάνοιά του και η οποία με τρόπο εκρηξιγενή θα περνούσε με όλους τους φορμαλιστικούς μετριασμούς στα εκφραστικά του μέσα. Η παράσταση ευνόησε έτσι ένα θέατρο του σώματος, γυμνό ή ντυμένο, όπου οι μυϊκές συσπάσεις εξέφραζαν μια υποσυνείδητη δραστηριότητα και όπου η κάθε κίνηση ψυχής ή διάνοιας είχε ως αφετηρία της το σώμα. Έτσι, η σκηνοθεσία του Τηλέμαχου Μουδατσάκη δίδαξε το σώμα να σκέφτεται υποδειγματικά, να μιλά, να σχηματίζεται και να παίρνει μορφές ταυτόχρονα με το φωνούμενο λόγο. Η απούσα Μέλισσα, η μάνα του Λυκόφρωνος και του Κύψελου ήταν διαρκώς παρούσα προκαλώντας αναταραχή στα εντόσθια των παιδιών της. Ο άδικος θάνατός της είχε δημιουργήσει ένα κράτος αντιδράσεων κατά του πατέρα Περίανδρου, κατά του Υπερήρωος.
Η παράσταση υποστήριζε τη διαπίστωση ότι κανένα μέγεθος δεν μπορεί να ευδοκιμήσει, πολύ περισσότερο αυτό του απόλυτου μονάρχη, αν έχει στην αφετηρία του μιαν ύβρη, ένα αμάρτημα όπως ο φόνος. Αυτή την απαξία επιχείρησε να σφυρηλατήσει η σκηνοθεσία του Τηλέμαχου Μουδατσάκη και να υπονομεύσει το μέγεθος του Υπερήρωος. Η εξουσία, η μοναρχία δεν έχει προοπτική, δεν μπορεί να έχει μέλλον, πολύ περισσότερο η ράτσα ως γενεαλογική ιστορική δύναμη, αν οι μέρες και τα έργα της εδράζονται στο έγκλημα. Τα απολυταρχικά καθεστώτα αφαιμάσσουν τη ζωτικότητα των πολιτών με μεθόδους απάνθρωπες και συχνά σαδιστικές, δημιουργώντας επίσης στους καταπιεσμένους ενοχικά και μαζοχιστικά συναισθήματα.
Λιτός ο σκηνικός χώρος που διαμόρφωσε ο Αντώνης Λενακάκης με συμβολική δυναμική που επισημαίνουν οι φωτισμοί του Βαγγέλη Γεραρχάκη. Λειτουργικό και αισθητικά εντυπωσιακό το κρυστάλλινο φωτιστικό δάπεδο. Τα κοστούμια ήταν φιλοτεχνημένα ως την ελάχιστη λεπτομέρεια τους από αυθεντικά υλικά. Αρμονία μορφής και περιεχομένου, μορφής και εννοιών. Το μακιγιάζ-ζωγραφική του προσώπου ακολούθησε τους εξπρεσιονιστικούς τόνους με όλες τις συμβολικές αποφύσεις της παράστασης.

Οι ερμηνείες
Ως Περίανδρος, ο Θωμάς Γκαγκάς έπαιξε την τυραννία με αισθητικούς όρους, οργανωμένα εκφραστικά μέσα και υποκριτική αυτοπειθαρχία.
Ο νέος και ταλαντούχος Αλέξανδρος Τούντας κινείται με άνεση στο σκηνικό χώρο. Διαθέτει ενέργεια, φωνή, ορμή και σθένος που θα τον βοηθήσουν να διαμορφώσει την υποκριτική υφολογία του και να εξελίξει περισσότερο τα εκφραστικά του μέσα. Στον απαιτητικό ρόλο του Λυκόφρωνος, παρά την απειρία του, κατορθώνει ν’ αποτυπώσει με ακρίβεια τις διακυμάνσεις της ψυχοσύνθεσης του ήρωα με διαρκή σωματικό παλμό και ανακλαστική ετοιμότητα.
Και οι υπόλοιποι νέοι ηθοποιοί διαθέτουν αξιοσημείωτα προσόντα και δίνουν τον καλύτερο τους εαυτό. Ο Νίκος Γεωργίου (Κύψελος), η Ειρήνη Καριωτάκη (Άλκα), ο Χριστόφορος Δίκας (Προκλής) και ο Κωνσταντίνος Λιναρδάκης (Χαρίλαος) ερμηνεύουν τους ρόλους με σωματική ετοιμότητα και δραστικό σθένος.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Μέλισσα» του Νίκου Καζαντζάκη
Από το θέατρο των Vivi
(Πολιτιστικό Μη Κερδοσκοπικό Σωματείο)
Δραματουργική επεξεργασία-Σκηνοθεσία-Κοστούμια: Τηλέμαχος Μουδατσάκις
Σκηνικά: Αντώνης Λενακάκης
Μουσική επιμέλεια: Κυριακή Τριχάκη
Φωτισμοί: Βαγγέλης Γεραρχάκης
Τους ρόλους ερμηνεύουν οι ηθοποιοί: Νίκος Γεωργίου, Αλέξανδρος Τούντας, Θωμάς Γκαγκάς, Ειρήνη Καριωτάκη, Χριστόφορος Δίκας και Κωνσταντίνος Λιναρδάκης

Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου 2008

"Άθλια παρωδία"


Ορέστης
Ο Φοίβος. Εκείνος αποφάσισε
Κι εγώ πιστά εκτέλεσα

Μενέλαος
Τι θεός είναι αυτός
Που παραμερίζει το καλό
Πού παραβιάζει το δίκαιο

Ορέστης
Δεν ξέρω τι είναι θεός
Ξέρω όμως, ότι όλοι γι’ αυτόν δουλεύουμε.
Όποιος. Ό, τι και να είναι.

(απόσπασμα από το έργο σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά)

Στις τραγωδίες του Ευριπίδη, λόγος και παράλογο απορρέουν, τις περισσότερες φορές, από συναισθήματα τα οποία εκφυλίζονται σε πάθη, αλλά και από την ανάγκη του ποιητή να υποδηλώνει εύστοχα τις φιλοσοφικές του συντεταγμένες δίνοντας την εντύπωση στους συγχρόνους του ότι δεν ωθείται από κάποιο ριζοσπαστικό μεταρρυθμιστικό πνεύμα, αλλά ότι χρησιμοποιεί αντίθετα την παράδοση, για να δημιουργήσει τον δικό του «αιρετικό» δραματικό κόσμο, ο οποίος ανευρίσκεται στο μεθοδικά και ευθύβολα επεξεργασμένο κείμενο του, ένα κείμενο με «διπλό φόντο». Όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει η Μαρίκα Θωμαδάκη το κείμενο αυτό υπόκειται σε κριτική από τον ίδιο το συγγραφέα και κατ’ επέκταση, από εκείνους που μπορούν να διαγνώσουν την αντιπαράθεση ανάμεσα σε πραγματικό και συμβολικό, σε λογικό και σε παράλογο, πέρα από την εξωτερική όψη της πλοκής.
Πέρα από μυθολογικά πλαίσια και θρησκειολογικές θεωρήσεις, η τραγωδία του Ευριπίδη αποτελεί θεατρικό κόσμο που αναπλάθει ζώσες ανθρώπινες μορφές. Στον κόσμο αυτόν δεσπόζει ο βαθύς και συχνά πικρός στοχασμός για τον άνθρωπο και για την διαχρονική του περιπέτεια.
Ένας εξαιρετικά σύνθετος μικρόκοσμος, ανοιχτός προς κάθε κατεύθυνση και προς όλα σχεδόν τα ιδεολογικά ρεύματα της εποχής του. Ο δραματουργός οριοθετεί με την παραγωγή του μια περίοδο και οδηγεί προς καινούργιες εποχές διαμορφώνοντας νοοτροπίες. Ο ορθός λόγος του Ευριπίδη ταυτίζεται με μια ρεαλιστική στάση απέναντι στα καθημερινά προβλήματα της ζωής και με τη συνειδητοποίηση της ανθρώπινης μοναξιάς. Οι τραγικοί ήρωες του διαπιστώνουν ότι βρίσκονται μόνοι με τον εαυτό τους και αντιμέτωποι με τα πάθη τους.
Ο «Ορέστης» γράφτηκε και παίχτηκε το 408 π. Χ και είναι ίσως το τελευταίο έργο που έγραψε ο Ευριπίδης, πριν φύγει στη Μακεδονία αφήνοντας την Αθήνα στην αδιέξοδη πια πορεία της πτώσης της. Την αγωνία του τραγικού υποκαθιστά η αγωνία της πλοκής και της περιπέτειας. Το τραγικό στοιχείο (Ύβρη-Άτη-Δίκη) υπόκειται στην υπόθεση του έργου μέσα από τη μητροφονία, αλλά δεν διαμορφώνει τη δράση και τη συμπεριφορά των προσώπων. Τα πρόσωπα δρουν παρορμητικά. Σχεδιάζουν τις κινήσεις τους παρακινημένα από την ένταση της ψυχολογίας τους. Δρουν από καιροσκοπική δειλία (Μενέλαος), από επιπολαιότητα (Ελένη), από εκδικητικότητα (Ορέστης, Ηλέκτρα), από υπολογισμό (Ταλθύβιος) ή ακόμα και από μια δύναμη αισθήματος φιλίας, που ούτε επιλέγει ούτε ελέγχει τις αποφάσεις της (Πυλάδης).
Ο Ορέστης εμφανίζει αμέσως μετά το φόνο της μάνας μια παθολογική συμπεριφορά που μεταφράζεται σε συνεχείς διαδοχικές κρίσεις, οι οποίες διαταράσσουν το νου, την ψυχή και το σώμα. Η παρουσία των Ερινυών δεν είναι παρά εσωτερική ψυχική και διανοητική αναστάτωση υπό την επίδραση της οποίας ο ήρωας κυριαρχείται από παραισθήσεις και αισθάνεται κυνηγημένος από την ίδια του την ένοχη συνείδηση. Συντρίβεται από τύψεις. Μεταξύ τρέλας και νηφαλιότητας, προσπαθεί να συλλάβει τη λογική του παραλόγου, που είναι απότοκο ενός φοβερού τετελεσμένου γεγονότος. Ο δραματουργός θέτει σε λειτουργία το μηχανισμό της καθαρής λογικής που εξοστρακίζει τις μυθολογικές και θρησκευτικές προκαταλήψεις, για να σταθεί με κριτική διάθεση στο ηθικό πρόβλημα του Ορέστη και να εξηγήσει με διαφάνεια, στα μέτρα του δυνατού, την ψυχοπαθολογία του μητροκτόνου ήρωα.

Η παράσταση
Δήθεν «ψαγμένη» και «διανοουμενίστικη» οπτική ή ένας ανατρεπτικός σκεπτικισμός με σύγχρονες πολιτικές προεκτάσεις; Σκηνοθετισμός και εφφέ για εντυπωσιασμό ή μια πολιτική αλληγορία για τα εξουσιαστικά παρασκήνια στα Βαλκάνια, το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας και τις πολιτισμικές διαφορές Δύσης-Ανατολής;
Η σκηνοθετική εμμονή για καινοτομίες και το άγχος για πρωτοπορία οδήγησε την παράσταση σε αδιέξοδο. Ανεξάρτητα από τις όποιες προθέσεις, η σκηνοθετική προσέγγιση του Σκοπιανού Σλόμπονταν Ούνκοβσκι δεν ξεκαθάρισε απόλυτα τη γραμμή πλεύσης της και δε διατήρησε ενιαία υφολογία από την αρχή έως τη λήξη της παράστασης. Αμήχανη, αναποφάσιστη ως προς τις επιλογές της, επιχειρούσε να συναρμολογήσει ετερόκλητα στοιχεία προκειμένου να επικοινωνήσει με το σημερινό θεατή. Ένα τοπίο θολών συμβολισμών, συγκεχυμένων συνειρμών, δυσδιάκριτων συσχετισμών και αμφιλεγόμενων αναφορών.
Το μεγαλύτερο μέρος του έργου, όμως, κύλησε κουραστικά αν και κινήθηκε σε πολλά σημεία σε «γνώριμα» εδάφη ενώ η σύλληψη ενός απρόσμενου στοιχείου που θα προκαλούσε έκπληξη ή διαφορά κατέφθασε αργοπορημένα και αδέξια στο τελευταίο τέταρτο. Έτσι, η σύλληψη ενός ανατρεπτικού φινάλε όχι μόνο δε λειτούργησε ευεργητικά αλλά «ξεσκέπασε» στην κυριολεξία τις αδυναμίες της σκηνοθεσίας.
Ο εικονικός πυροβολισμός, η είσοδος του Απόλλωνα και της Ελένης με στοιχεία σύγχρονης life style υποκουλτούρας, η χρήση τεχνολογικών μέσων και άλλα τεχνάσματα αποτέλεσαν αποκομμένες προτάσεις που λειτούργησαν παράφωνα και δεν αφομοιώθηκαν ώστε να διαμορφώσουν μια συγκροτημένη ανάγνωση.
Ο σκηνικός χώρος που διαμόρφωσε η Μέτα Χότσεβαρ, δύο μεγάλες αλουμινένιες πλάκες, παραπέμπει σε καράβι/παλάτι ενώ τα σύγχρονα κοστούμια της Αντζελίνας Άτλαγκιτς δεν προδίδουν συγκεκριμένο τόπο προέλευσης ούτε αναφέρονται σε κάποια χρονική περίοδο.
Οι ερμηνείες ακολούθησαν διαφορετικούς υποκριτικούς κώδικες. Φλυαρία στην κίνηση και υπερβολή στις εκφραστικές εναλλαγές ορισμένων ηθοποιών. Στιγμές κωμικές άγγιξαν τα όρια της παρωδίας με κίνδυνο ν’ αλλοιώσουν νοήματα και συνειρμούς της κειμενικής σκηνής.
Άλλη μια ένσταση επικεντρώνεται στην ακατανόητη περικοπή στα χορικά μέρη. Ειδικά στο δεύτερο στάσιμο ο χορός εκστομίζει καίριες κρίσεις για ηθικά ζητήματα Παρά την περιορισμένη τους παρουσία τα μέλη του χορού ενωτίσθηκαν το ρυθμό των τονικών ηχοχρωμάτων δίνοντας έμφαση στην έκφραση και μέσα από την κίνηση τους δημιούργησαν την αίσθηση μιας άμορφης μάζας που δρα χωρίς βούληση. Εκφοβισμένοι, αμέτοχοι πολίτες μιας δυναστευτικής εξουσίας που φιμώνει κάθε ατομική πρωτοβουλία.
Ενδιαφέρον το πρόγραμμα της παράστασης με κείμενα σύγχρονων μελετητών γύρω από το έργο, φωτογραφικό υλικό, αναλυτική ελληνική παραστασιογραφία και τα βιογραφικά των συντελεστών.
Η στήλη παρακολούθησε την παράσταση στο Αττικό Άλσος στα πλαίσια του 2ου Αθηναϊκού Φεστιβάλ που διοργανώνεται υπό την αιγίδα του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων και της Υπερνομαρχίας Αθηνών-Πειραιώς. Την επιμέλεια του καλλιτεχνικού προγράμματος έχει αναλάβει ο ηθοποιός Κόμης Δευκαλίων.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Ορέστης» του Ευριπίδη
Από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας
Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς
Σκηνοθεσία: Σλόμπονταν Ούνκοβσκι
Δραματουργική επεξεργασία: Γκάγκα Ρόσιτς
Σκηνικά: Μέτα Χότσεβαρ
Κοστούμια: Αντζελίνα Άτλαγκιτς
Χορογραφία: Δημήτρης Σωτηρίου
Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Σχεδιασμός ηχοτοπίων: Χρήστος Γούσιος
Τους ρόλους ερμηνεύουν: Λυδία Φωτοπούλου, Γιάννης Κρανάς, Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Ναταλία Δραγούμη, Εύη Σαρμή, Κίμων Ρηγόπουλος, Αλέκος Συσσοβίτης, Φαίδων Καστρής, Αγγελική Παπαθεμελή και Βασίλης Μπισμπίκης.
Χορός : Κωνσταντίνος Δαμάκης, Θύμιος Κούκιος, Κίμων Κουρής, Γιώργος Κωνσταντινίδης, Νίκος Μήτσας, Κωνσταντίνος Μυλώνης, Λεωνίδας Παπαδόπουλος, Μιχάλης Σιώνας, Μανώλης Τσίπος, Αργυρώ Ανανιάδου, Εύη Αστρίδου, Ρένα Βαμβακοπούλου, Μαρία Γεωργιάδου, Αναστασία Γκολέμα, Ανθή Ευστρατιάδου, Χρύσα Ζαφειριάδου, Σοφία Καραγιάννη και Πολυξένη Σπυροπούλου

Δευτέρα 1 Σεπτεμβρίου 2008

Ο μανιακός ο δαίμονας της φιλαρχίας


Θωρακίζομαι στη διαίρεση της ύπαρξης
μιαν άφθαρτη παράνοια
και ιδρύω επιτέλους συλλαβές
με δισυπόστατους δαιμόνους.
Συνήθως,
δε φθάνω το αίμα στην εξαγρίωση
μα σήμερα στοχάζομαι
σε κατασίγαση θεότητας
τρομάζοντας κατάσαρκα την ποίηση
Απολαμβάνω πότε-πότε
να πανουργώ της αθωότητας
συγχέοντας στη φαντασία μου
δαίμονες με θεούς
Στο φινάλε
ο διάβολος
και ο θεός
σε βιαιότητα διαφέροντες

Από ανέκδοτο ποίημα της Κατερίνας Κατσίρη

Οι «Φοίνισσες» αποτελούν την τραγωδία του Ευριπίδη που πλησιάζει πιστότερα από πολλές άλλες στο σχήμα Ύβρη-Άτη-Δίκη. Γραμμένη γύρω στο 409 π. Χ. μετά την αθηναϊκή συντριβή στη Σικελία, διαπλέει όλο τον θηβαϊκό μύθο και απεικονίζει το τραγικό της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα από τη δραματική σύγκρουση των αντιθέσεων.
Το υλικό του εκτενέστατου αυτού κειμένου (1766 στίχοι) και η συμπυκνωμένη δράση του στηρίζονται στη θηβαϊκή κατάρα της αιμομιξίας, του αδελφοκτόνου μίσους, της άκρατης πολιτικής φιλοδοξίας, της μητρικής οδύνης αλλά και της πατρικής ταπείνωσης. Ένα ανθολόγιο από ομηρικές εικόνες, αδρά περιγράμματα, απανωτές περιγραφές οργίλων ηθών, οριακές διενέξεις και ακραία διλήμματα. Μια κραυγή διαμαρτυρίας κατά του πολέμου και ιδιαίτερα κατά της απεχθέστερης μορφής του, της εμφύλιας σύρραξης.
Ο τίτλος του έργου αναφέρεται στην εθνικότητα των γυναικών του χορού. Σταλμένες στη Φοινίκη (πατρίδα του ιδρυτή της Θήβας, του Κάδμου) και προορισμένες για το Μαντείο των Δελφών, σχεδόν εγκλωβίζονται στην πόλη λόγω απρόσμενων εξελίξεων των γεγονότων.
Ο Ευριπίδης καταπιάνεται με το μύθο των Λαβδακιδών από το σημείο που τελειώνει ο «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή και δραματοποιεί χρονική περίοδο αντίστοιχη περίπου με αυτή των «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου. Σε αντίθεση με τους άλλους δραματουργούς, ο Ευριπίδης εμφανίζει τον τυφλό Οιδίποδα αιχμάλωτο των δυο γιων του, φέρνει αντιμέτωπους τον Πολυνείκη και τον Ετεοκλή προτού ν’ αναμετρηθούν μέχρι θανάτου στη μάχη, εμφανίζει τον Κρέοντα σαν τραγικό πατέρα του νεαρού Μενοικέα, που αυτοθυσιάζεται για την πατρίδα και τοποθετεί σε διαφορετική χρονική φάση την αυτοκτονία της Ιοκάστης.
Η τραγωδία διαθέτει αριστοτεχνική δομή και εμπνευσμένα χορικά. Στα δύο πρώτα στάσιμα, οι γυναίκες ανιστορούνε το χτίσιμο της Θήβας από τον Κάδμο (που εγγονός του ήταν ο Βάκχος, ο οδηγός τους στο χορό) και θρηνούνε που ο Άρης χαλάει τις Διονυσιακές γιορτές, με «θίασον ενόπλιον».

Η παράσταση
Η σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου και η σύγχρονη όψη της παράστασης υπογραμμίζουν την πολιτική διάσταση του τραγικού λόγου δίνοντας έμφαση στον αντιπολεμικό χαρακτήρα και τη διαχρονική του απήχηση. Οι ήρωες του Ευριπίδη κινούνται στο χωρόχρονο της πανανθρώπινης μοίρας καταγγέλλοντας το κυνήγι και την αλαζονεία της εξουσίας.
Ο κύριος Ευαγγελάτος λειτούργησε με βάση αυτό που του προκάλεσε ο αναγνωστικός συνειρμός και έστησε τη δράση σ’ ένα χώρο, ο οποίος αφήνει ερωτηματικά με την αμφισημία του. Ο σκηνικός χώρος που διαμόρφωσε ο Γιώργος Πάτσας απεικονίζει με ακρίβεια έναν εγκαταλειμμένο σιδηροδρομικό σταθμό σ’ ένα τόπο απόμερο. Ράγες τρένων, κολώνες φωτισμού, σωρεία αποσκευών. Αυτό το μέρος φορτίζεται συγκινησιακά από τις όποιες πράξεις των προσώπων που το κατοικούν. Τόπος όχι μόνο αποχαιρετισμών, χωρισμών και απρόσμενων συναντήσεων αλλά και στόχος βομβαρδιστικών επιθέσεων. Αναχωρήσεις στρατιωτών για τον πόλεμο αλλά και αφίξεις αδίστακτων εισβολέων. Οι εκκωφαντικοί ήχοι των πυροβολισμών που ακούγονται κατά την έναρξη και τη λήξη διαμορφώνουν την ατμόσφαιρα απειλής ενός απερχόμενου θανάτου. Ατμόσφαιρα πολέμου που δεν παραπέμπει σε συγκεκριμένη ιστορική περίοδο.
Ο χορός κινείται με συντονισμένες κινήσεις και συμμετέχει ενεργά σχολιάζοντας τη δράση. Χαρακτηριστικό στιγμιότυπο η σκηνή που μέλη του γράφουν με μπογιά στον τοίχο, το στίχο «Οδ’ όλβος ου βέβαιος, αλλ’ εφήμερος» («Καμιά ευτυχία δεν είναι αιώνια, εφήμερη είναι»). Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης η σκηνή που τα σώματα των ηθοποιών απλώνονται στις ράγες καθώς και αυτή με τα αγαλματίδια τα οποία βγαίνουν από τις αποσκευές.
Συνολικά, η προσέγγιση του Σπύρου Ευαγγελάτου, αν και αφήνει μια αίσθηση ανολοκλήρωτης σκέψης, τονίζει τις στιγμές του απύθμενου πάθους που οδηγεί σε μια αλυσίδα από παθήματα, επισημαίνοντας την αδιάλειπτη ροή των δυνάμεων της ύβρεως και του λάθους.
Ρέουσα και στρωτή η μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη ενώ οι φωτισμοί του Ανδρέα Σινανού παρακολουθούν και εστιάζουν σε καίριες στιγμές τα επί σκηνής τεκταινόμενα. Η μουσική του Θάνου Μικρούτσικου -έχω την αίσθηση-δεν «δένει» σε πολλά σημεία με τη σκηνοθετική ανάγνωση αλλά και με το υφολογικό ιστό του κειμένου.

Οι ερμηνείες
Η Αντιγόνη Βαλάκου δεν αναμετριέται για πρώτη φορά με τη σπαραχτική φιγούρα της Ιοκάστης. Η κυρία Βαλάκου αποδίδει με την ωριμότητα της υποκριτικής της υφολογίας την οδύνη και τις ψυχολογικές διακυμάνσεις της μάνας τοποθετώντας τον θεατή στο κέντρο του τραγικού πεπρωμένου της ηρωίδας. Στυλιζαρισμένη, ωστόσο, ερμηνεία.
Ο Σπύρος Μαβίδης στο ρόλο του Παιδαγωγού και ο Στέφανος Κυριακίδης ως Κρέων σκιαγραφούν με ακρίβεια τις συναισθηματικές μεταπτώσεις των προσώπων που υποδύονται. Ο Νικόλας Παπαγιάννης (Πολυνείκης) και ο Θανάσης Κουρλάμπας (Ετεοκλής) υποστηρίζουν με νεύρο, σθένος και νεανική ορμή τα δυο ανυποχώρητα στις θέσεις τους αδέλφια που οδηγούνται μοιραία στον αλληλοσκοτωμό.
Ο Μενοικέας με την ανιδιοτέλεια, την αυταπάρνηση και τη θυσία του θα απαλλάξει την πόλη από το μίασμα και θα τη σώσει από όλεθρο πολέμου. Σύντομος αλλά καίριας σημασίας ρόλος. Ο Κωνσταντίνος Φάμης φαίνεται να μην έχει κατανοήσει πλήρως το ήθος που εκπροσωπεί ο ήρωας.
Ο Τειρεσίας του Κώστα Αθανασόπουλου προβάλλει έντονα κωμικά στοιχεία που ο ηθοποιός χειρίζεται με μέτρο. Σαρκαστικό, «υπόγειο» χιούμορ. Ο Αγγελιοφόρος του Δημήτρη Παπανικολάου ξεχωρίζει για τη ζωντανή, δυναμική και σταδιακής κορύφωσης αφήγηση που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού. Ο Πέτρος Φυσσούν πλάθει έναν καταρρακωμένο και απομυθοποιημένο Οιδίποδα που υποβαστάζεται από την Αντιγόνη που ερμηνεύει η ταλαντούχα Τζίνη Παπαδοπούλου.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Φοίνισσες» του Ευριπίδη
Από το Αμφιθέατρο
Μετάφραση : Κ. Χ. Μύρης
Σκηνοθεσία : Σπύρος Α. Ευαγγελάτος
Σκηνικά – Κοστούμια : Γιώργος Πάτσας
Μουσική : Θάνος Μικρούτσικος
Μουσική διδασκαλία : Γιάννης Αναστασόπουλος
Φωτισμοί : Ανδρέας Σινανός
Τους ρόλους ερμηνεύουν : Αντιγόνη Βαλάκου, Σπύρος Μαβίδης, Τζίνη Παπαδοπούλου, Νικόλας Παπαγιάννης, Θανάσης Κουρλάμπας, Στέφανος Κυριακίδης, Κώστας Αθανασόπουλος, Κωνσταντίνος Φάμης, Δημήτρης Παπανικολάου και Πέτρος Φυσσούν
Χορός : Γεωργία Ανέστη, Γεωργία Καλλέργη, Λένα Μαραβέα, Πόπη Λυμπεροπούλου, Αγγελική Πέτκου, Αγγελική Πετροπετσιώτη, Ελίνα Μάλαμα, Μαριάνθη Κυρίου, Αλεξάνδρα Κουλούρη, Γιώργος Μπούγος, Βασίλης Πουλάκος, Λευτέρης Πολυχρόνης και Γιάννης Πλιάκης