Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου 2020

«Ευτυχισμένες μέρες» του Σάμουελ Μπέκετ από την Ομάδα Σημείο Μηδέν στο Θέατρο Άττις – Νέος Χώρος


     Στο θέατρο του παραλόγου, ο χώρος, πολύ συχνά, στερείται ταυτότητας. Ως προς αυτή την ιδιαιτερότητα, ο Μπέκετ είναι εκείνος που, κατ’ εξοχήν, επιδίδεται στην «αποπροσωποποίηση» του σκηνικού και του δραματικού χώρου. Στις «Ευτυχισμένες μέρες» (1961), το σώμα της Γουίνι είναι ακινητοποιημένο από τη μέση και κάτω για να καλυφθεί, σε λίγο, εντελώς από έναν αλλόκοτο λοφίσκο που την περιβάλλει, αφήνοντας έξω μόνον το κεφάλι της. Φυλακισμένη στη γη, περιτριγυρισμένη από τα φτωχά υπάρχοντά της, είναι υποχρεωμένη να δρα, να παίζει, με τον αποφασιστικό ήχο ενός δυσάρεστου κουδουνιού. Τίποτα στον Μπέκετ δεν είναι απλή αισθητική επιδίωξη. Η δυνατότητα των προσώπων να εκμεταλλευτούν τον χώρο κατά βούληση μειώνεται ορατά ή αλλιώς ο χώρος της σκηνής «συστέλλεται» καθώς ο Ιρλανδός δραματουργός επιδιώκει να περιγράψει σκηνικά το αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου.
     Η εκδοχή που προτείνει ο Σάββας Στρούμπος, στηριζόμενος στη μετάφραση του Θωμά Συμεωνίδη, ανανεώνει το πολυπαιγμένο έργο αιφνιδιάζοντας τον θεατή που έχει συνηθίσει να βλέπει την ακριβή εικονογράφηση των σκηνικών οδηγιών. Ο Σάββας Στρούμπος σχολιάζει την ενδιάθετη ιδεολογία, αξιολογεί τις δομές της σκέψεως του Μπέκετ μέσω του δημιουργήματός του και παρεμβαίνει δραστικά επί των διανοημάτων και της υφολογίας του δραματικού κειμένου. Ο σκηνοθέτης λειτουργεί με τη μετωνυμία και το σύμβολο στον αστερισμό του παράδοξου δημιουργώντας, θα λέγαμε, ένα μετα-κείμενο που στοχεύει στην ερμηνεία και ανάδειξη των βαθύτερων δομών του έργου. Άλλωστε, η σκηνική εγκατάσταση με τον λευκό «θρόνο», η εικόνα του ρεβόλβερ, οι μονόχρωμες εργατικές φόρμες και τα κρασοπότηρα με νερό αποτελούν, μεμονωμένα και συνδυαστικά, ένα όχημα σημείων ανοιχτό σε πολλαπλές επεξηγήσεις.
     Η Γουίνι της Ανέζας Παπαδοπούλου είναι ένα «άδον σώμα», που δημιουργεί ρυθμικό σύμπλεγμα αποτελούμενο από «λογοταξικά» και «κινησιοταξικά» στοιχεία τα οποία αλληλοεποπτεύονται. Η σπουδαία ηθοποιός πλάθει έναν προσωπικό σκηνικό χώρο που ανάγεται σε αισθητικό οπτικο-ακουστικό μέγεθος υψηλής θεατρικότητας. Ο Γουίλι δεν εμφανίζεται επί σκηνής. Τη θέση του παίρνει μια αινιγματική φιγούρα μουσικού, «συνταξιδιώτη» της Γουίνι στα κατάβαθα της ύπαρξης. Η Έλλη Ιγγλίζ συνοδεύει με τους ήχους του βιολιού τον παραληρηματικό λόγο της ηρωίδας ενεργοποιώντας μια επικοινωνία συγκοινωνούντων δοχείων. Με τελετουργικές κινήσεις οριοθετεί την ιερή γεωμετρική επιφάνεια της σκηνής παράγοντας ένα ηχητικό «περιβάλλον» που ενισχύεται από την ηχογραφημένη μουσική του Λεωνίδα Μαριδάκη. Οι καίριοι φωτισμοί του Κώστα Μπεθάνη αμβλύνουν τη λαβυρινθώδη υφή των θεατρικών αντικειμένων παραδομένων στη δίνη των αισθήσεων και των παραισθήσεων.

Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2020

«Το σύστημα του Πόντζι» του Νταβίντ Λεσκό στο Θέατρο «104»

     
   
       Το αφήγημα του χρήματος και το κυνήγι του κέρδους απασχολούν τον Νταβίντ Λεσκό από το πρώτο του θεατρικό έργο, «Οι συνωμότες», που έγραψε το 1998. Η παγκόσμια κρίση σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο και οι συνέπειές της στον καθημερινό βίο του μέσου πολίτη τροφοδοτούν τις ιστορίες του Γάλλου δραματουργού, όπως εκείνη που αφηγείται στο «Ένας άνθρωπος υπό χρεοκοπία» (2007). Ο πικρός σκεπτικισμός του Λεσκό υπογραμμίζει σε κάθε ευκαιρία τη νοσηρή φιλοδοξία του σύγχρονου ανθρώπου για γρήγορο και χωρίς μόχθο πλούτο. Τα πάντα αξιολογούνται με βάση το ύψος των τραπεζικών καταθέσεων και τη δυναμική τους στις χρηματιστηριακές αγορές. Ό,τι δεν πουλάει δεν έχει λόγο ύπαρξης και όποιος έχει άδειες τσέπες καταλήγει στο περιθώριο.
      Η βιογραφία του Τσαρλς Πόντζι και ο τρόπος που σκαρφίστηκε για την απόκτηση οικονομικής ευρωστίας, έδωσαν την ευκαιρία στον Λεσκό να κατασκευάσει μια θεατρική φιγούρα που καταδεικνύει την απατεωνιά αποφεύγοντας διδακτικές υποδείξεις. Άλλωστε, «Το σύστημα του Πόντζι» (2012) είναι ένα πολυφωνικό, «οπερατικής» αλλά και «κινηματογραφικής» υφής, κείμενο που προσφέρεται για τη δημιουργία ενός εντυπωσιακού και πλούσιου θεάματος. Την αφήγηση ξεκινά ένας πολυμελής Χορός, ο οποίος συστήνει τον ήρωα και στη συνέχεια εμφανίζονται πάνω από τριάντα θεατρικά πρόσωπα που παρεμβαίνουν σε κάθε σεκάνς για να παρουσιάσουν τα εξέχοντα περιστατικά της ζωής του. Ο Πόντζι ξεκίνησε από το μηδέν για να φθάσει στην κορυφή και να καταλήξει πάλι στο τίποτα. Άνοδος και πτώση περιγράφονται μέσα από τεκμήρια της εποχής με εξονυχιστική ακρίβεια στις χρονολογίες και τα ποσά. Ένας όγκος στοιχείων, εγγράφων και αριθμών περιγράφει την ευφυΐα ενός απατεώνα ο οποίος προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα στον αναγνώστη/θεατή. Γύρω από τον Πόντζι, ένας κόσμος θυμάτων αλλά και συνενόχων, φίλων αλλά και εχθρών, μια πλειάδα μορφών συμβολικής δυναμικής υποστηρίζει την αντικαταπιταλιστική επιχειρηματολογία που δομεί με παραβολικό τρόπο ο Λεσκό.
     Η Εταιρεία Θεάτρου Θέση προτείνει μια μινιμαλιστική παράσταση δωματίου με τέσσερις ηθοποιούς να ερμηνεύουν όλα τα πρόσωπα του έργου. Μια εντελώς διαφορετική εκδοχή από εκείνη του συγγραφέα/σκηνοθέτη/μουσικού που ρίχνει το βάρος στην επιβλητικότητα του θεάματος με ένα πολυπληθή θίασο, σκηνικά, κοστούμια και τη μουσική να έχει τον πρώτο λόγο. Εξάλλου, το κείμενο του Λεσκό είναι ανοιχτό σε πολλές αναγνώσεις και η παρούσα πρόταση αναδεικνύει την πολιτική του διάσταση δίνοντας έμφαση στον αλληγορικό του λόγο. Η σκηνοθεσία του Μιχάλη Σιώνα επικεντρώνεται στη δυναμική της αφήγησης και στις τεχνικές της μεταμόρφωσης μέσα από το σωματικό θέατρο. Τα πάντα φαίνεται να γεννήθηκαν από τους ομαδικούς αυτοσχεδιασμούς και το συλλογικό πνεύμα των ηθοποιών, οι οποίοι περνούν με άνεση από την αφήγηση στην ενσάρκωση των προσώπων του έργου. Στο αποτέλεσμα συμβάλλουν θετικά η κίνηση της Χρυσάνθης Μπαδέκα και οι φωτισμοί της Εβίνας Βασιλακοπούλου. Η Τρυφωνία Αγγελίδου, ο Διαμαντής Αδαμαντίδης (Πόντζι), ο Γιάννης Σαμψαλάκης και η Μαρία Χάνου (Ρόουζ) αποδίδουν με ενάργεια την κειμενική «παρτιτούρα» και μοιράζουν με ακρίβεια τον λόγο και τις παραλεκτικές πράξεις, δημιουργώντας το κλίμα εκείνο που τοποθετεί τον θεατή στο εστιακό σημείο της αλήθειας!
     Η πολύ καλή μετάφραση της Έρσης Βασιλικιώτη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον.