Όχι, δεν είμαι λυπημένος

Ο Sad
Ένας αριθμός στις στατιστικές
Ένα κομμάτι του ντεκόρ της καθημερινότητάς μας
Ένας βαθιά σκεπτόμενος άνθρωπος
Φιμωμένος
Με δεμένα χέρια
Εγκλωβισμένος μέσα στις αντιλήψεις των Άλλων
Ένας γνωστός – άγνωστος που εξομολογείται
Προσπαθώντας να βρει κουράγιο να συνεχίσει
Ένας Sad που προσπαθεί να μας πείσει ότι δεν είναι λυπημένος

(Από το σκηνοθετικό σημείωμα του προγράμματος)

Στον πολυχώρο «Ράγες» παρουσιάζεται το έργο του Αυστριακού συγγραφέα Robert Schneider «Σκουπίδι» («Dreck») σε σκηνοθεσία Αλκυώνης Βαλσάρη και το Βαγγέλη Βαφείδη στο ρόλο του Ιρακινού μετανάστη. Ο μονόλογος γράφτηκε το 1991 ενώ στην ελληνική σκηνή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο του Νέου Κόσμου σε μετάφραση Κοραλίας Σωτηριάδου, σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου και με πρωταγωνιστή τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη τη θεατρική περίοδο 1997-1998.
Το κείμενο εξιστορεί τη ζωή και την πορεία ενός μετανάστη από το Ιράκ μετά το πρώτο χτύπημα στη Βασόρα από τα Αμερικάνικα στρατεύματα και τη μετανάστευση του στην Ευρώπη του πολιτισμού.
Το «Σκουπίδι» είναι ένα έργο πολυεπίπεδο. Ο μετανάστης παίζει με μεταφορές ταυτότητας και ντύνεται πότε τον εαυτό και πότε τον άλλον (εμάς). Στέκεται μπροστά μας ως ανθρώπινο πλάσμα και την ίδια ώρα μιλά με το στόμα των ιδεοληψιών μας για να τις ακυρώσει. Καθρεφτίζει στους φόβους μας τους φόβους του, τα άγχη μας στα δικά του, ενώ τα θέλω του σπρώχνονται να χωρέσουν σε χώρους που είναι στο βάθος αδιάφοροι για τα δικά μας θέλω, όπως τα νυκτερινά πάρκα.
Το «Σκουπίδι», έτσι, υπενθυμίζει ότι «στις διάφορες προσεγγίσεις που σημάδεψαν την παραγωγή ταυτοτήτων τους τελευταίους αιώνες, ο «άλλος» αντιμετωπιζόταν πάντοτε μέσα από ένα διπλό προσωπείο. Τις περισσότερες φορές ως «Απειλή» αλλά σπανιότερα ακόμη κι ως «Σωτήρας», ο «Άλλος» επενδύθηκε με τις διάφορες κοινωνικές και μεταφυσικές έννοιες που συνέβαλλαν στις αναγνώσεις του «διαφορετικού» και μέσα από αυτές στις αναγνώσεις του «εαυτού». (Από το σύγγραμμα ο Απειλητικός Άγριος κι ο Προσδοκώμενος Μεσσίας, της Ελένης Καρασαββίδου).
Ο Sad ψάχνει τη δική του σωτηρία μέσα από τα τριαντάφυλλα, («50 υπέροχα τριαντάφυλλα στο δωμάτιο μου κάθε βράδυ») προγκίζοντας τον υλισμό μιας νεόπλουτης κοινωνίας που αλλάζει, καθώς, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 ήρθαν στην Ελλάδα εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες, συμβάλλοντας στην διαμόρφωση μιας «νέας κατάστασης».
Βέβαια, το «νέο» είναι σχετικό, αφού, αν και από την δημιουργία του εθνικού κράτους κι έπειτα έχει επικρατήσει η σύζευξη του με την εθνική κυρίως καταγωγή, το φαινόμενο της μειονότητας «δείχνει να είναι σύμφυτο με το ίδιο το διαχρονικό δεδομένο της συμβίωσης του ανθρώπινου γένους, που πάντοτε, και παρά τις διασταλτικές προσαρμογές του, έχει προσδιοριστεί από ποσοτικούς και ποιοτικούς περιορισμούς».
Όπως μας έδειξε ο Φουκώ, σε τέτοιες μεταιχμιακές εποχές, η έννοια του διανοούμενου τρέπεται συχνά σε ένα ευφυές μέσο για να ρυθμίζεται και ν’ αστυνομεύεται ο πολυσημικός λόγος της μυθοπλασίας. Αυτό το φαινόμενο, έτσι, «παράγει ποικίλες εκφορές λόγου για να αυτοθεάται και να κατανοείται. Λόγου καλυμμένου πίσω από λέξεις και πράξεις, λόγου άγαρμπου, ποιητικού, φλύαρου ή συνοπτικού, που περιγράφει με χίλιους τρόπους την πολυτάξιδη πορεία του ανθρώπου προς τον πλησίον του. Και ιδίως προς τον πλησίον του που έρχεται από μακριά για να τον μεταβάλει».
Το «Σκουπίδι» όμως, έχει λόγο άμεσο. Είναι ο ίδιος ο απόκληρος, ο ίδιος ο διαφορετικός που μιλά, είναι η δική του γλώσσα που τρυπά τα αυτιά μας λίγο πριν αποδώσει με το χέρι του το «μέγα τέλος».

Η παράσταση
Η σκηνοθεσία της Αλκυώνης Βαλσάρη κινείται σε δύο επίπεδα, τη σκηνική παρουσία και τις εικόνες βίντεο στις οποίες ο μετανάστης διηγείται τις εμπειρίες του υπό μορφή συνέντευξης. Λιτός σκηνικός χώρος. Κεριά, μια φθαρμένη πολυθρόνα, ένα πανέρι γεμάτο κόκκινα τριαντάφυλλα, ένα κρεμμύδι που ο ήρωας καθαρίζει την ώρα που μιλά. Τα αντικείμενα και ο τρόπος χρήσης τους προκαλούν πολλαπλούς συνειρμούς και σημαινόμενα ενώ σε συνδυασμό με το στοιχείο του διπλού σώματος εν εκφορά μέσα από το βίντεο (που δημιούργησε η Εμμανουέλα Κουρκόφσκι) αλλά και τις θολές εικόνες από τη ζωή της πόλης, φέρνουν αντιμέτωπο τον θεατή με την αλήθεια μιας σκληρής καθημερινότητας που πολλές φορές προσποιείται ότι αγνοεί. Ο ρεαλισμός των σκηνικών αντικειμένων και του κοστουμιού της Καλλιόπης Ζαφειροπούλου συνδυάζεται με το «σουρεαλιστικό τοπίο» της πολυεπίπεδης οθόνης. Στη τελευταία σκηνή, η αυτοκτονία του Sad δεν εκτέθηκε ως παιχνίδι εντυπωσιασμού ή σκηνοθετικού ευρήματος. Ο ήρωας κλείνει τα κεφάλαια της ζωής του. Είναι κραυγή απόγνωσης.
Η ερμηνεία του Βαγγέλη Βαφείδη τοποθετεί τον ήρωα στο επέκεινα των οριζόντων μιας βιογραφίας και ενός θεατρικού προσώπου. Ο κύριος Βαφείδης συγκινεί με τη δυναμική της φωνητικής του κλίμακας (σταδιακή κορύφωση), τη στάση του σώματος (την κινησιολογία επιμελήθηκε η Εσθήρ Μαυροφόρου) και τη μετρημένη σιωπή. Συγκινεί η λιτή και ακαταμάχητη α-πορία του ηθοποιού, η γνήσια αθωότητα ενός σώματος που κουβαλάει ωμότητα λόγου και πράξεων.
O Μπρούνο Σνελ είχε γράψει κάποτε πως η γλώσσα είναι το ελάχιστο ανάμεσα στο άφατο του απόλυτου και στην κραυγή του ζώου. Ανάμεσα στην τρέλα που δεν μπορεί να εκφραστεί και στη σοφία που σιωπά. Ο Βαγγέλης Βαφείδης ισορροπεί έξοχα σε αυτόν του τον ρόλο ανάμεσα σε αυτά τα δυο…

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Σκουπίδι» του Ρόμπερτ Σνάιντερ
Απόδοση – Διασκευή : Βαγγέλης Βαφείδης
Σκηνοθεσία : Αλκυώνη Βαλσάρη
Σκηνικά – Κοστούμια : Καλλιόπη Ζαφειροπούλου
Κινησιολογία : Εσθήρ Μαυροφόρου
Βίντεο : Εμμανουέλα Κουρκόφσκι
Το ρόλο του Sad ερμηνεύει ο ηθοποιός Βαγγέλης Βαφείδης

ΘΕΑΤΡΟ ΡΑΓΕΣ
Κωνσταντινουπόλεως 82, Κεραμεικός, τηλ. 210 34 52 751
Παρασκευή – Σάββατο 21.00, Κυριακή 19.30