Ανάμεσά μας...

Η ομάδα «Νάμα» παρουσιάζει ένα σύγχρονο και προκλητικό έργο που ακροβατεί ανάμεσα στη μαύρη κωμωδία και το ψυχολογικό δράμα. Το «Penetrator» του Anthony Neilson, γραμμένο το 1993 και εμπνευσμένο από πραγματική ιστορία, μοιάζει με μια βίαιη διείσδυση στον οχυρωμένο ανδρικό ψυχισμό και υποσυνείδητο. Παίχτηκε για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου και συνέχισε την επιτυχημένη πορεία του στο Royal Court Theater του Λονδίνου. Η ρουτίνα της ανούσιας καθημερινότητας και η σαθρή επιφάνεια ενός κενόδοξου κόσμου προεκτείνουν το πολιτικό υπόβαθρο του κειμένου προκαλώντας γόνιμους προβληματισμούς.
Η υπόθεση διαδραματίζεται στο διαμέρισμα δυο νεαρών φίλων, του Μαξ και του Άλαν που ξενυχτούν πίνοντας μπύρες, παίζοντας χαρτιά και κουβεντιάζοντας για περιπέτειες με γυναίκες. Το ήρεμο παρεΐστικο κλίμα διαταράζει η αιφνίδια επίσκεψη του Τατζ, ενός παλιού φίλου που επιστρέφει από το στρατό. Σε μια τεταμένη πνιγηρή ατμόσφαιρα που παραπέμπει σε ψυχολογικό θρίλερ, τρεις διαφορετικοί χαρακτήρες συγκρούονται και αποκαλύπτονται, απωθημένα και παιδικά μυστικά ανασύρονται στην επιφάνεια ενώ έννοιες όπως «φιλία» και «προδοσία» επαναπροσδιορίζονται.

Ένα κίνημα χωρίς μανιφέστο
Ο ριζοσπαστικός συγγραφέας Anthony Neilson (γεννημένος στη Σκωτία το 1967) θεωρείται από τους πρωτεργάτες ενός αμφιλεγόμενου και ανατρεπτικού ρεύματος που προβάλλει στα έργα του πράξεις και γεγονότα παράλογης βίας με κυνική ωμότητα. Επιθετικές δομές, απροκάλυπτο γυμνό, βιτριολικός σαρκασμός, ισοπεδωτική κριτική και υπαρξιακός ζόφος. Με καταβολές από το «θέατρο της σκληρότητας» του Antonin Artaud, τις θεωρίες του Alfred Jarry και την πρόταση μιας ομαδικής ψυχοθεραπείας μέσω της αφύπνισης, το «In-Yer-Face Theater» (θέατρο στα μούτρα), γεννημένο στο Λονδίνο της δεκαετίας του ’90 (με δημιουργούς όπως η Sarah Kane και ο Mark Ravenhill), επιδιώκει να ξυπνήσει το θεατή από τον λήθαργο με κραυγές λεκτικής βίας, με επιθετικές εξάρσεις ενός ακατάσχετου υβρεολογίου και με τη συνεχή, επαναληπτική ροή ενός λαχανιασμένου λόγου που απευθύνεται πρωτίστως στις αισθήσεις του θεατή, για να συγκλονίσει το ασυνείδητο και να περάσει βραδυφλεγώς, αν το επιτύχει, και στο συνειδητό. Ένα εμπειρικό θέατρο που συγκλονίζει το κοινό με τον εξτρεμισμό της γλώσσας και των εικόνων.
Ο Anthony Neilson έχει γράψει, μεταξύ άλλων, τα θεατρικά έργα : «The Lying Kind», «The Censor», «Normal», «The Night before Christmas», «The Wonderful world of Dissocia» και «Stitching». Έχει σκηνοθετήσει τις ταινίες «The Debt Collector» και «Deeper Still» και έχει γράψει έργα για το ραδιόφωνο.

Η παράσταση
Η σκηνοθεσία του Γιώργου Παλούμπη χειρίστηκε επιδέξια το υλικό και έπλασε έναν κόσμο που σταδιακά ξεγυμνώνεται και εμφανίζει την αλήθεια του, στους ρυθμούς της αντίστροφης μέτρησης μιας ωρολογιακής βόμβας. Ενεργά θεατρικά σημεία: η άσεμνη περιγραφή μιας σεξουαλικής εμπειρίας, τα ηχητικά επιφωνήματα, η καταιγιστική επανάληψη λέξεων-εμμονών, οι αυτοσχέδιοι στίχοι και η χιπ χοπ μουσική του Μάριου Στρόφαλη. Στο τελικό κρεσέντο, αντί για την κορύφωση, δίνεται μια λυτρωτική, συγκινησιακά, προσγείωση με τον Τατζ και το Μαξ να τρώνε μπισκότα και ν’ αναπολούν ευτυχισμένες στιγμές από το παρελθόν.
Στον κλειστοφοβικό χώρο, που διαμόρφωσε ο Γιώργος Χατζηνικολάου, στοιβάζονται άδεια κουτιά μπύρας, περιοδικά, αποτσίγαρα και άπλυτα ρούχα. Ο Δημήτρης Λάλος (Μαξ) και ο Μάνος Κανναβός (Άλαν) διαμορφώνουν ένα σκηνικό ανδρικό ζευγάρι που αποδίδει με ακρίβεια πτυχές της κοσμοθεωρίας του συγγραφέα. Ο Στάθης Σταμουλακάτος, στον απαιτητικό ρόλο του Τατζ, πλάθει μια παγερή, αινιγματική και σε πολλές στιγμές ανέκφραστη φιγούρα, με αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά και αιφνίδια ξεσπάσματα που αγγίζουν τα όρια της ψυχοπάθειας.

Αλυσίδα διεισδύσεων
Το «Penetrator» αποτελεί ένα κυνικό και εκρηκτικό μείγμα παιδικότητας και σκληρότητας που αναδύει ο ανδρικός ψυχισμός με πολύπλευρες κατευθύνσεις, ένα καθαγιασμένο νοσηρό παιχνίδι βίας. Η διείσδυση της διαταραγμένης προσωπικότητας του Τάτζ στο μυαλό των δύο συγκατοίκων σημασιοδοτεί την αποκάλυψη μιας αλυσιδωτής δέσμης διεισδύσεων του παρελθόντος και του παρόντος, περιχαρακωμένης στο καθεστώς της αυταπάτης, της απόκρυψης και της ομοφοβίας. Η εισχώρηση αυτή ανατρέπει την αρχική χιουμοριστική ατμόσφαιρα, ασκεί τρομοκρατική επιρροή που σταδιακά μετατρέπεται σε ψυχολογική-σωματική βία σ’ ένα ηλεκτρισμένο κλίμα αναδεικνύοντας τη «διείσδυση» του Μαξ στον Άλαν (ζωή στο διαμέρισμα), του πολέμου στον Τατζ (με τη μορφή παραληρήματος κατά τη διάρκεια αφήγησης της ιστορίας των σεξουαλικών βασανιστηρίων από μια μυστική οργάνωση του στρατού), του Τατζ στο Μαξ (παιδικό βίωμα) και επιβάλλοντας με όχημα την παιδική εμπειρία και υπό την απειλή μαχαιριού, την αντιστροφή ρόλων (αντίσταση-παθητικότητα) των προσώπων προκειμένου να υπάρξει ένας αποδέκτης-στόχος. Ωστόσο, το μαχαίρι της μάχης πολιορκεί και τις δυο πλευρές του τριγώνου απειλώντας να καρφώσει τη μια πλευρά που αντιστάθηκε (Άλαν) και εξαναγκάζοντας έτσι την άλλη (Μαξ) να ενδώσει με την αποκάλυψη του παιδικού βιώματος της αρχικής διείσδυσης. Τελικά, το μαχαίρι «καρφώνεται» στην άλλη πλευρά του τριγώνου και αυτό διαλύεται.
Σύμφωνα με το φιλόλογο Κώστα Τσουραπούλη «ο Τατζ, στην ουσία, εισχωρεί σε μια πλασματική σχέση για να τη διαλύσει και να έρθει αντιμέτωπος με όλες εκείνες τις δυνάμεις που τον εξώθησαν στο κατώφλι της ψυχοπάθειας. Μέσα του είναι η ταπείνωση, ο ελλειπτικός-ασύνδετος λόγος, η ωμή και παράτολμη γλώσσα που συνίσταται στον παρανοϊκό φόβο για τον Άλλο και κατ’ επέκταση για όλους τους άλλους που κρύβοντας τον πραγματικό τους εαυτό, ευθυγραμμίζονται με τις νόρμες του συμφέροντος και της υποκρισίας και γίνονται «λύκοι» έτοιμοι να καταβροχθίσουν την αθωότητα. Η διαλεκτική των εκφάνσεων του ανδρικού ψυχισμού (κυριαρχία-παθητικότητα) στο συγκλονιστικό φως της ξεγύμνωσης, ειδικότερα εκεί όπου αποκαλύπτεται η στενή επαφή των δυο αγοριών, αίρει τα σεξουαλικά ταμπού και την ομοφοβία. Αντίδοτο κατά της βίας που υπέστη ο penetrator είναι μια ειρηνική μορφή διείσδυσης που αποκαθιστά την αληθινή ανδρική φιλία. Η τριβή του έργου ανάμεσα στην ιδιωτική και συλλογική βία αναδεικνύει ότι σε όλα τα επίπεδα του βίου, η ζωή είναι ένα διαρκές εναλλασσόμενο παιχνίδι κυρίαρχων και ηττημένων θέτοντας έντονα ερωτήματα για τα ηθικά του όρια».

Ακτιβιστική διάσταση
Σύμφωνα με το φιλόλογο Κώστα Τσουραπούλη «οι περισσότεροι νέοι μαθαίνουν πριν ακόμη γίνουν έφηβοι να φοβούνται να δεθούν στενά με άλλα αγόρια και να ξεγυμνωθούν ο ένας στα μάτια του άλλου, από την πανοπλία του ανδρισμού τους. Η θέαση της παθητικότητας, της ευαισθησίας, χαρακτηριστικών που θεωρούνται γυναικεία, λαμβάνεται ως δείγμα αδυναμίας. Ο κυρίαρχος φόβος τους είναι μήπως οι ίδιοι ή οι άλλοι ανακαλύψουν την ομοφυλοφιλία ή μήπως την «κολλήσουν». Έτσι δεν πράττουν αυτό που τόσο απελπισμένα χρειάζονται : να πλησιάσουν ο ένας τον άλλο, να φανερώσουν τις αμφιβολίες και τις ατέλειες που αφορούν στον ανδρισμό τους. Η ομοφοβία ως μηχανισμός άμυνας-θεραπεία κατά του φόβου ενισχύει την εύθραυστη ετεροφυλοφιλία, αλλά αποτελεί εμπόδιο στην ανάπτυξη της ανδρικής φιλίας και οικειότητας στερώντας τους άνδρες από πλούσιες εμπειρίες και γνώσεις που δεν μπορεί κανείς ν’ αποκτήσει παρά μόνο με την παρέα κάποιου άλλου. Σύμφωνα με τον Guy Corneau, η ομοφοβία αποτελεί ίσως και μια από τις αιτίες της ομοφυλοφιλίας. (βλ. ΧΥ Η Ανδρική ταυτότητα της Elisabeth Batinder, εκδόσεις «Κάτοπτρο»).
Το έργο εισβάλλει εξονυχιστικά στα παραπάνω ριζωμένα στερεότυπα για να τα διαλύσει και να τ’ αποδυναμώσει. Ο Μαξ και ο Τατζ κατάφεραν σε μια τρυφερή ηλικία να δεθούν στενά με σχέση αμοιβαίας στοργής. Η αποξένωση του καθενός και η στέρηση αυτής της επαφής τους απομάκρυνε από το υγιές πρότυπο. Ο Μαξ αντιλαμβάνεται ότι η ανάγκη αναγνώρισης ενός μέρους του ανδρικού ψυχισμού (ευαισθησία) δε γίνεται αποδεκτή και ενστερνίζεται στην πορεία το ρόλο του κυρίαρχου αρρενωπού προτύπου εξαρτημένου όμως συναισθηματικά από τη γυναικεία εξουσία και χρησιμοποιεί τον Άλαν μόνο σα συμπαίκτη και αντίπαλο στην καθημερινή τους συμβίωση εισχωρώντας στο μυαλό του. Ο Άλαν, ευαίσθητος, μυστικοπαθής, στερημένος από κάθε φιλική σχέση απορροφάται από τον κόσμο του Μαξ και φοβούμενος να εκφράσει ανοιχτά τη σεξουαλικότητα του – ίσως ομοφυλόφιλη – τη διοχετεύει στην αγάπη του για τ’ αρκουδάκια και εκφράζει μαζί με το Μαξ τις προκαταλήψεις του εναντίον των ομοφυλόφιλων για να κερδίσει την επιδοκιμασία του ώσπου αντιστέκεται στην παράλογη εισβολή του Τατζ και γίνεται κυρίαρχος. Αντίθετα, ο «μάτσο» κυρίαρχος Τατζ συντρίβεται από τα φαντάσματα του ανδρισμού του, από την κατάρρευση του ιμπεριαλιστικού μύθου – αποτέλεσμα του παραλογισμού του πολέμου – και διεισδύει ειρηνικά στο Μαξ για να επαναφέρει το υγιές πρότυπο ανδρικής φιλίας που συνίσταται στο αμοιβαίο δόσιμο και ξεγύμνωμα. Ο Μαξ το δέχεται και η ζωή βρίσκει και πάλι τους ρυθμούς της».

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Penetrator» του Anthony Neilson
Από τη θεατρική ομάδα «Νάμα»
Μετάφραση-Σκηνοθεσία : Γιώργος Παλούμπης
Σκηνικά : Γιώργος Χατζηνικολάου
Φωτισμοί : Βασίλης Κλωτσοτήρας
Μουσική : Μάριος Στρόφαλης
Τους ρόλους ερμηνεύουν : Δημήτρης Λάλος, Μάνος Κανναβός και Στάθης Σταμουλακάτος

ΘΕΑΤΡΟ ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ
Ναυπλίου 12, αρχές Λένορμαν, Κολωνός, τηλ. 210 51 38 067
Τρίτη-Τετάρτη 21.00