Ο Κερατάς και η...νταντά

«Στη ρίζα της φάρσας ανιχνεύουμε πολύ συχνά μια διεκδίκηση, για χάρη της οποίας στήνεται ένα σχέδιο εξαπάτησης του αντιπάλου : στις διαφυλικές, στις ταξικές, στις κοινωνικές γενικότερα σχέσεις. Την παγίδα την προορίζει ο αδύναμος για τον ισχυρό, ο πονηρός για τον κουτό, η γυναίκα για τον άνδρα ή αντίστροφα, ο υπηρέτης για τον κύριό του, με δυο λόγια, εκείνος που πιστεύει πως απειλείται η ελευθερία του ή το συμφέρον του από τον άλλον»

(Χαρά Μπακονικόλα, Στα Όρια της φάρσας, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα)

Η θεατρική ομάδα με την πρωτότυπη ονομασία «Ζάω Ζω» («Ζάο» στα κινέζικα σημαίνει «ο άνθρωπος που χορεύει κάτω από τη βροχή») ανεβάζει σε ενιαία παράσταση δύο μονόπρακτες «οιονεί» φάρσες : «Νουνούς» του Ανρί Ντυβερνουά και «Μπερνικέλ» του Μωρίς Μαίτερλινκ σε μετάφραση Χαράς Μπακονικόλα και σε σκηνοθεσία Εύας Κουκούτση.
Το σχήμα δημιουργήθηκε στα τέλη του 2003 και έχει παρουσιάσει μέχρι σήμερα μια performance σε δυο συνέχειες-εκδοχές με τον τίτλο «Συμβαίνουν μόνο στη φαντασία μας». Ένα κολλάζ από κείμενα επιστημονικής φαντασίας, τραγούδια και διαφημίσεις που αναφέρονται σε μια μελλοντική κοινωνία.
Η φετινή παράσταση κινείται σε εντελώς διαφορετικό ύφος. Η «Νουνούς», μονόπρακτη κωμωδία του Ανρί Ντυβερνουά (Παρίσι 1875 – 1937), αιωρείται ανάμεσα στο πιθανό και το απίθανο. Η Μπισέτ, ωφελιμίστρια μαιτρέσα που προέρχεται από μια εκφυλισμένη μικροαστική τάξη, διαγράφεται οριστικά από τη ζωή του Βενιαμίν με την αιφνίδια άφιξη της τροφού της βρεφικής του ηλικίας. Η νταντά αναλαμβάνει στο εξής το νοικοκυριό, τη διατροφή και τη διόγκωση της εγωπάθειας του «Μπιμπίκου» μέσα από την αφήγηση των βρεφικών του άθλων! Ένα έξοχο σκίτσο ηθών με πολλά φαρσικά στοιχεία, τυπικό δείγμα των ανάλαφρων θεαμάτων του Παρισιού της εποχής εκείνης.
Σε ανάλογο ύφος κινείται και ο «Μπερνικέλ» του Βέλγου Νομπελίστα Μωρίς Μαίτερλινκ (1862 – 1949) του οποίου το όνομα συνδέθηκε με το κίνημα του συμβολισμού. Η δραματουργία του ακολούθησε μια σχεδόν ενιαία αισθητική και πνευματική φυσιογνωμία. Τα πρόσωπα του, συνήθως ντυμένα μ’ ένα απόκοσμο φως, κινητοποιούμενα από εξώκοσμες, μοιραίες δυνάμεις μέσα σε τοπία υποβλητικά και μυστηριώδη, μας κάνουν κοινωνούς της αόρατης πραγματικότητας και της μύχιας αλήθειας του σύμπαντος. Δύο μόνο φορές ο συγγραφέας απομακρύνθηκε από τα μεταφυσικά δράματα, στη δίπρακτη φάρσα «Το θαύμα του Αγίου Αντωνίου» (1903) και στη μονόπρακτη κωμωδία «Μπερνικέλ» (1926).
Το κείμενο διαθέτει τη σπιρτάδα του βωντεβίλ, με το οποίο και θεματικά συγγενεύει. Το θέμα του έργου περιστρέφεται γύρω από την απιστία μέσα από μια επιχειρηματολογία υπέρ της μοιχείας, την οποία αναπτύσσει με ποικίλες σοφιστίες η μοιχαλίδα, προκειμένου να ενοχοποιήσει το σύζυγό της για το δικό της παράπτωμα. Ο «Μπερνικέλ», όνομα ειρωνικά συμβολικό, αφού «berné» στα γαλλικά σημαίνει εξαπατημένος, φαίνεται σαν ένα καυστικό σχόλιο πάνω στη θεματική των πιπεράτων κωμωδιών όπου τα πάντα οδηγούνται σε αίσιο και ειρηνικό τέλος. Το «ευτυχές» φινάλε δεν είναι στην προκειμένη περίπτωση παρά μια εύθυμη αλλά κατά βάθος σαρκαστική νομιμοποίηση της ανηθικότητας.
Εξαιρετική η ρέουσα μετάφραση της Χαράς Μπακονικόλα που αναδεικνύει τον κωμικό οίστρο του φαρσικού λόγου.
Η σκηνοθεσία της Εύας Κουκούτση ακολουθεί εξπρεσιονιστική φόρμα και μέσα από την υπερβολή τονίζει τα φαρσικά στοιχεία. Γρήγοροι ρυθμοί, συνεχείς ανατροπές, χορογραφημένες κινήσεις οιονεί tango και «εκλεπτυσμένη» βία που ξεγυμνώνει την αστική υποκρισία.
Στόχος της σκηνοθετικής ανάγνωσης είναι να κάνει νύξεις για τη σύγχρονη παράνοια και την αλλοτριωμένη συνείδηση. Στο πρώτο μονόπρακτο ξεδιπλώνεται η ιστορία του εγωπαθούς Βενιαμίν που από υποχείριο της κοσμικής ερωμένης του καταντά υποχείριο της νταντάς του ενώ στο δεύτερο ο κερατωμένος σύζυγος εξαπατάται από τις σοφιστίες της γυναίκας του. Πρόκειται για διαλυμένες προσωπικότητες που ακολουθούν τα εκάστοτε πρότυπα συμπεριφοράς της εποχής. Τα δύο έργα αποδεικνύονται επίκαιρα και φαίνεται ν’ αφορούν το σημερινό θεατή γιατί η συνειδητότητα και ο τρόπος σκέψης δεν έχουν διόλου αλλάξει και παρόμοιες αντιλήψεις παραμένουν προσκολλημένες σε παρωχημένα πρότυπα συμπεριφοράς.
Το λιτό σκηνικό του Σταύρου Παναγιωτάκη ενισχύεται με τη συμβολική χρήση του βίντεο, των φωτισμών, του γκράφιτι καθώς και των αντικειμένων όπως τα κόκκαλα και η περιστρεφόμενη πολυθρόνα επάνω στο βάθρο (ειδική κατασκευή του Βύρωνα Παπαδόπουλου). Αυθεντικά και εξόχως θεατρικά τα κοστούμια που σχεδίασε ο Δημήτρης Ντάσιος.
Στο πρώτο μέρος, η μουσική του Dolphine Ears μοιάζει ν’ αποτυπώνει το ψυχικό υπόβαθρο των ηρώων ενώ στο δεύτερο οι υποβλητικοί ήχοι (ήχος της καρδιάς, καταιγίδα κτλ) ακούγονται σαν ένα λεπτά ειρωνικό σχόλιο στη δράση.
Με μπρίο και εκφραστική ευχέρεια υποδύεται η Ανθή Τσαγκαλίδου τη Νουνούς. Η Εύα Κουκούτση στους ρόλους της Μπισέτ και της Τισιά προβάλλει επιδέξια τον κυνισμό και την ικανότητα του θηλυκού μυαλού να λειτουργεί παράδοξα προκειμένου να επιτύχει το σκοπό του. Ο Νίκος Παντελίδης ερμηνεύει το Βενιαμίν και το Μπερνικέλ αφήνοντας να διακριθεί μέσα από τον αυτοσαρκασμό το δραματικό υπόβαθρο των καταστάσεων.
Στις 4 Μαΐου, μετά την παράσταση, θα ακολουθήσει μια σύντομη παρουσίαση της πνευματικής φυσιογνωμίας του Μωρίς Μαίτερλινκ με αφορμή τη συμπλήρωση 60 χρόνων από τον θάνατό του. Η εισήγηση θα γίνει από την καθηγήτρια θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Χαρά Μποκονικόλα.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Δύο οιονεί φάρσες»
«Νουνούς» του Ανρί Ντιβερνουά και «Μπερνικέλ» του Μωρίς Μαίτερλινκ
Από τη θεατρική ομάδα «Ζάω – Ζω»
Μετάφραση : Χαρά Μπακονικόλα
Σκηνοθεσία : Εύα Κουκούτση
Εικαστική επιμέλεια-βίντεο-φωτισμοί : Σταύρος Παναγιωτάκης
Κοστούμια : Δημήτρης Ντάσιος
Μουσική : Dolphine Ears
Χορογραφία : Αναστασία Τουσίδου
Τους ρόλους ερμηνεύουν : Ανθή Τσαγκαλίδου, Νίκος Παντελίδης και Εύα Κουκούτση

ΘΕΑΤΡΟ ΑΚΗΣ ΔΑΒΗΣ
Αλκμήνης 12, Κάτω Πετράλωνα, τηλ. 210 34 28 583
Καθημερινά στις 21.30 έως 4/5
22 & 29/4 στις 19.00, 24-25/4 & 1-2/5 στις 12 τα μεσάνυχτα