Απάτη στο όνομα της Άρετης

Η πλουσιότατη δραματική μυθοποιία του Νομπελίστα Ιταλού Λουίτζι Πιραντέλλο (1867 – 1936) αντλείται από τη ζωή των αστών, των ανθρώπων της σικελικής υπαίθρου, αλλά και τα προσωπικά του βιώματα, οικογενειακά, καλλιτεχνικά και κοινωνικά. Ωστόσο, η θεματική αυτής της στοχαστικής δραματουργίας επικεντρώνεται στο πρόβλημα του προσώπου και στις διαδικασίες αλλοίωσης ή απώλειάς του.
Ο πιραντελλικός ήρωας άλλοτε χάνει βαθμιαία το πρόσωπο του χωρίς να το αντιληφθεί, άλλοτε το υποκαθιστά εκούσια και συνειδητά με ένα κοινωνικό προσωπείο, άλλοτε υποχρεώνεται να φορέσει μάσκα και να εμφανισθεί ως «άλλος» ενώ, σε πολλές περιπτώσεις, παρουσιάζει ένα πρόσωπο που αποτελεί μυστήριο όχι μόνο για τους άλλους, αλλά και για τον ίδιο τον εαυτό του.
Στο τρίπρακτο έργο «Ο Άνθρωπος, το κτήνος και η αρετή» (1919), ο δραματουργός επιστρέφει στην παράδοση και το σύμπαν της αυτοσχέδιας κωμωδίας και όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Γρηγόρης Ιωαννίδης φτιάχνει μια φάρσα όπου το παράδοξο περνάει φυσικότατα για λογικό και όπου η ηθική αντιμάχεται με θράσος την αρετή. Το έργο του κινείται από την παρωδία στο δράμα και από την ιλαρότητα στην τραγική διαπίστωση της απουσίας ενός σταθερού κέντρου.
Ο δραματουργός, αν και καταγγέλλει, με κάθε ευκαιρία, την κοινωνική υποκρισία και μισαλλοδοξία, την απομόνωση των ξεχωριστών ανθρώπων από το πλήθος, την καταστροφική δύναμη της ισοπεδωτικής για το άτομο κοινής γνώμης, δεν περιφρονεί τις καθιερωμένες αξίες καθαυτές, αλλά μόνο τους εκπροσώπους και ζηλωτές της. Πεπαιδευμένος αστός και νηφάλιος στοχαστής δεν αναλαμβάνει τον ρόλο του κοινωνικού ανατροπέα ή του ηθικού «τρομοκράτη».
Το θέμα των παράνομων και εξωσυζυγικών σχέσεων, της μοιχείας γενικότερα, με την αλλοίωση της κοινωνικής υπόστασης του απατημένου (συνήθως του συζύγου) και τις απτές συνέπειες (κάποιο εκτός γάμου τέκνο), απασχολεί σε πολλά έργα το συγγραφέα. Ειδικά σε αυτή τη φάρσα, η μοιχαλίδα κατορθώνει να καλύψει την παράνομη εγκυμοσύνη της καταφέρνοντας να πείσει τον άξεστο καπετάνιο σύζυγό της να κοιμηθεί μαζί της, για να δικαιολογηθεί χρονικά η αθέμιτη κύησή της.
Όπως και στην «Ηδονή της τιμιότητας» αλλά και σε άλλα έργα, ο Πιραντέλλο σηματοδοτεί και φωτίζει τις βαθύτερες πτυχές αναζητήσεων ορισμένης ταυτότητας με επίκεντρο την ηθική ρευστότητα που διέπει την ανθρώπινη ύπαρξη ως κοινωνική οντότητα. Οι ήρωες του Ιταλού δραματουργού κατοχυρώνονται ως θεατρικές φιγούρες συμβολιστικής εμβέλειας. Θύτες και θύματα, με κυνισμό και αυταρέσκεια, υπερασπίζονται την υποκειμενική τους αλήθεια, σ’ έναν αγώνα θριάμβου, αποκατάστασης της ηθικής, προϊόν σοβαροφάνειας και υποκρισίας που συγκροτεί και εξυπηρετεί την αστική νοοτροπία.
Η μεταφραστική διασκευή του Ερρίκου Μπελιέ διατηρεί την οξύτητα και το χιούμορ των πιραντελικών διαλόγων εκσυγχρονίζοντας τους με εύστοχες αθυροστομίες. Η σκηνοθεσία του Γιώργου Αρμένη διόγκωσε τα γελοιογραφικά στοιχεία, «έπαιξε» με το υπέρμετρο και την υπερβολή, κατεύθυνε τις ερμηνείες στην κωμική υπερέκφραση και το μπρουρλεσκ. Σε αυτό το πνεύμα ευθυγραμμίστηκαν τα σκηνικά και κοστούμια που επιμελήθηκε η Ελένη Δουνδουλάκη ενώ το παιχνίδι των φωτισμών του Παναγιώτη Μανούση διαμόρφωσε την κατάλληλη ατμόσφαιρα.
Με τεχνική και δεξιοτεχνία, στην υφολογική φόρμα του λαϊκού εξπρεσιονισμού, ο καθηγητής Παολίνο του Γιώργου Αρμένη αποτελεί επίδειξη ακροβασίας κωμικού-δραματικού και σύνθετης προσέγγισης του ρόλου. Ως Αρετή Περέλα, η Αριέττα Μουτούση τονίζει με εκφραστικούς μορφασμούς τη δισυπόστατη ηθική της ηρωίδας. Αγροίκος αλλά γόης, ρόλος – γάντι ο πλοίαρχος Φραντσέσκο Περέλα για τον Πασχάλη Τσαρούχα, που υπογραμμίζει εντέχνως τις ιλαροτραγικές εκρήξεις του δραματικού προσώπου. Χειμαρρώδης και αισθαντικά θηλυκή, η υπηρέτρια Καρμέλα της Χριστίνας Βαρζοπούλου. Απολαυστικά κωμική περσόνα!
Την ίδια τακτική ερμηνείας ενστερνίζονται και οι νέοι ταλαντούχοι ηθοποιοί, οι οποίοι αποδίδουν με οργιαστικό οίστρο και συνέπεια τη γκροτέσκο εκφορά των πιραντελλικών προσώπων. Εκπληκτικός στις τρεις μεταμορφώσεις του ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης. Στην αρχή ξεκαρδιστικά αστείος ως θηλυπρεπής φαρμακοποιός Τοτό, στη συνέχεια ως γιατρός Μαρτσέλο, δίδυμος αδελφός του Τοτό ενώ στο τέλος ως ο βαρβάτος ναύτης Βιτόριο.
Ο Στέφανος Μαρκάκης (Τζίλιο) μαζί με το Σάκη Σιούτη (Μπέλλι) στήνουν ένα υποδειγματικό υποκριτικό δίδυμο που συγχρονίζεται με δεξιοτεχνία στην εναλλαγή της ατάκας και στην παραγωγή του κωμικού ενσταντανέ. Οι δυο ηθοποιοί «κόβουν» και «ράβουν» ως ατίθασοι μαθητές του κυρίου Παολίνου, δυο σκανδαλιάρικα πνεύματα αντιλογίας που αυθαδιάζουν ασύστολα με «μπουφονικό» σαρκασμό!
Ο Χρήστος Κοροβίλας (δευτεροετής σπουδαστής στη Δραματική Σχολή του Αρμένη) στην πρώτη του θεατρική εμφάνιση, «κλέβει» τις εντυπώσεις με τον εντεκάχρονο Νόνο, γιο των Περέλλα. Εύπλαστα εκφραστικός, πληθωρικός με σκηνική άνεση και ενθουσιασμό. Αν προσέξει και αν τον προσέξουν, θα εξελιχθεί, πιστεύω, σε πολύ ενδιαφέροντα ρολίστα.
Από την προσεγμένη παραγωγή δε δικαιολογείται η απουσία ενός πολυσέλιδου προγράμματος με κείμενα γύρω από το συγγραφέα και το έργο, φωτογραφικό υλικό και παραστασιογραφία.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Ο Άνθρωπος, το Κτήνος και η Αρετή» του Λουίτζι Πιραντέλλο
Μετάφραση : Ερρίκος Μπελιές
Σκηνοθεσία : Γιώργος Αρμένης
Σκηνικά – Κοστούμια : Ελένη Δουνδουλάκη
Μουσική : Δημήτρης Ιατρόπουλος
Φωτισμοί : Παναγιώτης Μανούσης
Τους ρόλους ερμηνεύουν : Γιώργος Αρμένης, Αριέττα Μουτούση, Πασχάλης Τσαρούχας, Χριστίνα Βαρζοπούλου, Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Χρήστος Κοροβίλας, Στέφανος Μαρκάκης, Σάκης Σιούτης

ΝΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΡΜΕΝΗ
Σπύρου Τρικούπη 34 και Κουντουριώτου,

Εξάρχεια, τηλ. 210 82 53 489
Παρασκευή 21.15, Σάββατο 18.15 και 21.15, Κυριακή 20.15