«Η Κερένια Κούκλα» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου από την «Ομάδα 8» στο θέατρο «Θεμέλιο»

Πριν λίγα χρόνια, η θεατρική ομάδα «Όχι Παίζουμε» του Γιώργου Σαχίνη είχε παρουσιάσει με επιτυχία το έργο του Άκη Δήμου «Το Αίμα που μαράθηκε», ένα σκοτεινό παραμύθι με αφορμή το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου «Η Κερένια Κούκλα».
Φέτος, η «Ομάδα 8» της Ιουλίας Σιάμου προτείνει μια νέα θεατρική διασκευή του σημαντικού μυθιστορήματος του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου (Αθήνα 1867-1911) στήνοντας μια ατμοσφαιρική παράσταση με λιτά μέσα που αναδεικνύει τους μεταφυσικούς συμβολισμούς και το λυρισμό του κειμένου.
Πρόκειται για ένα κείμενο που η δραματική και τραγική πλοκή του εξελίσσεται σε μια πρωτόγνωρα δοσμένη, αφηγηματικά, Αθήνα, με τα σπίτια, τις γειτονιές, τα στέκια, τους ερημικούς και τους κεντρικούς πολυσύχναστους δρόμους της, «στη σκιάν της Ακροπόλεως και παρά το βράχον του Φιλοπάππου». Εκεί κατοικεί ο Νίκος με τη βαριά άρρωστη γυναίκα του τη Βιργινία και τη Λιόλια, ένα όμορφο νεαρό κορίτσι, μακρινή συγγενή της συζύγου του. Σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο, που πλεονάζει από λυρικές παρεμβολές και μεταφυσικά σύμβολα, κινούνται οι ήρωες, πρόσωπα ζυμωμένα από τη ζωή, με τα πάθη, τις ανατάσεις και τις πτώσεις της, υποχείριο μιας υπέρτατης δύναμης : της μοίρας.
«Η Κερένια Κούκλα» σημειώνει ο Γρηγόριος Ξενόπουλος «παρ’ όλον τον ρεαλισμό της, είναι μυθιστόρημα ποιητικόν. Συνενώνει και τρόπον τινά συνδιαλάσσει το πραγματικόν προς το ιδανικόν, το φυσικόν προς το υπερφυσικόν και το αντικειμενικόν προς το φαντασιώδες. Κάθε σκηνή, κάθε περιγραφή, ο διάλογος, όλα υπερβάλλουν. Και παντού αναφαίνεται ο αισθαντικός, ο υπερευαίσθητος συγγραφεύς, ο ωραιοπαθής, ο οποίος ανευρίσκει το ωραίον και εις τα άσχημα, το ποιητικόν και εις τα πεζότερα της ζωής».
Το μυθιστόρημα που γράφτηκε το 1908, έχει διασκευαστεί από τον Παντελή Χορν και έχει ανέβει στη σκηνή από το θίασο της Κυβέλης σε σκηνοθεσία Θωμά Οικονόμου, από την Εταιρεία Θεάτρου «Αιωρία» σε διασκευή-σκηνοθεσία Κατερίνας Σαρροπούλου και στο πλαίσιο της Μπιεννάλε Νέων Δημιουργών σε σκηνοθεσία Λ. Γιαννακού. Στον κινηματογράφο έχει μεταφερθεί δυο φορές, ενώ στην τηλεόραση προβλήθηκε μέσα από σειρά της ΕΤ2.

Η παράσταση
Η διασκευή της Ιουλίας Σιάμου και του Στάθη Αναστασίου διέσωσε με την οικονομία της το καίριο του έργου επιμένοντας στα κρίσιμα επεισόδια. Η σκηνοθεσία της Ιουλίας Σιάμου οριοθέτησε το έργο γύρω από ένα κρεβάτι ως σημείο του ταραγμένου συζυγικού βίου. Η συνεχής μετατόπιση του κρεβατιού στην εντελώς άδεια από αντικείμενα σκηνή, πρέπει να εκληφθεί ως σημείωση της αστάθειας του συζυγικού βίου, ενός βίου που κυριολεκτικά παραπαίει εφόσον ο Νίκος τηρεί παράνομο συγγενή δεσμό με τη νεαρή Λιόλια.
Χαρακτηριστικό στοιχείο στη σημειολογία της παράστασης η ανθοδέσμη με τα κόκκινα λουλούδια που ενώ σε άλλη περίπτωση θα υποδήλωνε τον έρωτα, εδώ προπέμπει τον θάνατο καθώς φαντάζει ως πρόωρο κτέρισμα στο σκήνωμα της Βιργινίας.
Η όλη παρουσία της Βιργινίας (μακιγιάζ, κινησιολογία κτλ) παραπέμπει σε μια πένθιμη κούκλα, σε μια κούκλα απομακρυσμένη από το άγριο παιχνίδι της ζωής. Εύγλωττος και καθαρός ο ρυθμός της κίνησης στο χορευτικό σόλο της Νερίνας Ζάρπα σε αντίστιξη με τη στατικότητα της κούκλας. Η Νερίνα Ζάρπα ερμηνεύει με σκηνική ευχέρεια, εκφραστικότητα και σωματική άνεση την ηρωίδα.
Στο ρόλο της Λιόλια, η Νίκη Αναστασίου διαθέτει την αισθαντική της θηλυκότητα για να ελκύσει το Νίκο και να παροξύνει το διχασμό του ζεύγους. Η νέα ηθοποιός φαίνεται ότι με την κατάθεσή της αυτή, δημιουργεί ευοίωνη προοπτική για την πορεία της στο μέλλον.
Αντίθετα, ο Στάθης Αναστασίου που επωμίζεται το ρόλο του Νίκου, δεν κατέχει τα αυτοφυή προσόντα για να τον υπηρετήσει. Άλλωστε, η αντιμετώπιση του εν λόγω ρόλου στο σύνολό της, δεν έγινε με επαρκείς όρους : ατημέλητη άρθρωση, πλαδαρή κίνηση, λυμφατικά ανακλαστικά.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελήθηκε η Έντα Δημοπούλου και τις χορογραφίες έστησε η Νερίνα Ζάρπα.
Μια από τις αρετές της παράστασης είναι οι εξαιρετικοί φωτισμοί του Στάθη Αναστασίου που αναδεικνύουν το ανάγλυφο των χαρακτήρων και δημιουργούν τη δέουσα ατμόσφαιρα για το δράμα της ηρωίδας. Οι άρτια επιμελημένοι φωτισμοί παίζουν στην κυριολεξία ανάμεσα στο ρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό που τους εξασφαλίζει η σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία συμπληρώνοντας έτσι τη θεατρική επιφάνεια του εγχειρήματος.
Απουσιάζει αισθητά ένα έστω και ολιγοσέλιδο πρόγραμμα με κείμενα γύρω από τη ζωή του συγγραφέα, τη συμβολή του στη θεατρική πράξη μέσα από την ίδρυση του οργανισμού «Νέα Σκηνή» και το λογοτεχνικό έργο που άφησε πίσω του, έργο που επηρέασε τους μεταγενέστερους ομοτέχνους του.
Στο νεοσύστατο και καλαίσθητο θεατρικό χώρο «Θεμέλιο» στεγάζεται δραματική σχολή, φιλοξενούνται εικαστικές εκθέσεις όπως αυτή της Έντας Δημοπούλου με τίτλο «Βυζαντινά Τοπία», ενώ στη σκηνή του δεύτερου ορόφου θα παρουσιάσουν πολλές νέες θεατρικές ομάδες τη δουλειά τους. Προς το παρόν, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, η θεατρική ομάδα «Περίακτοι» ανεβάζει το έργο του Όσκαρ Ουάιλντ «Η Σημασία να είναι κανείς σοβαρός» σε μετάφραση Ερρίκου Μπελιέ και σκηνοθεσία Σπύρου Κολιαβασίλη.