Πέμπτη 13 Μαΐου 2010

«Κόντρα στην πρόοδο» του Εστέβα Σολέρ στο θέατρο «Συνεργείο»


Το θεατρικό έργο «Κόντρα στην πρόοδο» γράφτηκε το 2008 στην καταλανική γλώσσα. Ο συγγραφέας Εστέβα Σολέρ γεννήθηκε στη Βαρκελώνη το 1976 και σπούδασε σκηνοθεσία και θεατρική γραφή στο Ινστιτούτο Θεάτρου της γενέτειρας του.
Στον ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό χώρο του «Συνεργείου» στο Μεταξουργείο, παίζεται αυτό το ιδιόμορφο έργο που ισορροπεί ανάμεσα στον σουρεαλισμό και την φάρσα, τον κυνισμό και το χιούμορ, το παράλογο και τον τρόμο, μια σπονδυλωτή περιπέτεια με έξι σταθμούς-ιστορίες που μοιράστηκαν τέσσερις σκηνοθέτες ενώ τους ρόλους ερμήνευσαν ένδεκα αξιόλογοι ηθοποιοί.
Η παράσταση αρχίζει στο φουαγιέ, όπου και ανοίγει ένα παράθυρο-οθόνη που αποκαλύπτει έναν άντρα και μια γυναίκα, σε στάδιο πλήρους κατάρρευσης μπροστά στον τηλεοπτικό τους δέκτη. Όταν οι οικείες τηλεοπτικές εικόνες εξαφανίζονται από μπροστά τους για να αντικατασταθούν από την φιγούρα ενός παιδιού από την Αφρική, που το υποδύεται ο μικρός Wanjiru Steven, το σταθερό σύμπαν του σαλονιού τους υφίσταται οδυνηρό κλυδωνισμό κι η ψυχική τους γαλήνη αντικαθίσταται από νοσηρό πανικό.
Στην πορεία, οι θεατές μετακινούνται από χώρο σε χώρο σε διαφορετικούς ορόφους του «Συνεργείου» για να έρθουν αντιμέτωποι με διαφορετικά σκηνικά στα οποία ξετυλίγονται οι παράδοξες ιστορίες του Σολέρ.
Ένα τεράστιο μήλο καταλαμβάνει την τραπεζαρία δύο φιλήσυχων αστών, ένα παράξενο σχολείο-δάσος ανοίγει τις πόρτες του σαν μασέλες λύκου για να καταβροχθίσει μέσα από την ιστορία της κοκκινοσκουφίτσας που διηγείται μια δασκάλα-ξωτικό, τον μαθητή που για ακόμα μία φορά έχασε τον δρόμο του. Ένα δρομολόγιο τρένου αντιστοιχεί με ένα βραχύβιο συμβόλαιο γάμου καθώς η αναχώρηση ενδυναμώνει το πάθος χωρίς όμως να μπορεί να σώσει και τον έρωτα. Μια φώκια δολοφονεί μωρά για να εμποδίσει την καταστρεπτική εξάπλωση της ράτσας των κάθε άλλο παρά έλλογων, ανθρωπίνων όντων. Κι έξω, σε μια ταράτσα ένας άντρας χτυπημένος από τραμ ψυχορραγεί ενώ μια γυναίκα τον παρακολουθεί χωρίς να μπορεί ή να θέλει να τον σώσει αλλά και χωρίς να μπορεί ή να θέλει να τον αγνοήσει.
Οι γοητευτικές, άλλοτε τρομακτικές, άλλοτε αστείες κι άλλοτε τραγικές αυτές δράσεις εναλλάσσονται προσφέροντας στον θεατή ένα λαβυρινθώδες μονοπάτι για να περιπλανηθεί στα δύσβατα τοπία της διαστροφικής του ψυχοσύνθεσης αλλά και για να εισχωρήσει στα σκοτεινά, άγνωστα δωμάτια της λησμονημένης του ανθρωπιάς.
Ανάμεσα σε όνειρο και πραγματικότητα, ανάμεσα σε παραμύθι και ντοκουμέντο, οι ιστορίες αποκαλύπτουν όλα όσα η καθημερινότητα καλύπτει, χωρίς παράλληλα να χάνουν την πολιτική τους υπόσταση και το κριτικό τους πνεύμα.
Οι τέσσερις σκηνοθέτες Γιολάντα Μαρκοπούλου, Λίλλυ Μελεμέ, Δημήτρης Μπίτος και Άρης Τρουπάκης κινήθηκαν παράλληλα αλλά και αντίστροφα, προσδίδοντας ο καθένας στο μονόπρακτο που ανέλαβε μια ξεχωριστή ταυτότητα και διατηρώντας παράλληλα μέσα από κοινά στοιχεία την ομοιογένεια του θεάματος.
Ο σκηνοθέτης που ανέλαβε την ιστορία των παγιδευμένων στη σύμβαση του ετήσιου συμβολαίου γάμου, εραστών δούλεψε σε μια ακραία εκδοχή των ιστοριών του, στην κόψη της περιπέτειας.
Στην ιστορία του χτυπημένου από το τραμ άντρα που εγκαταλείπεται στην τύχη του από την αδιάφορη πόρνη, ο σκηνοθέτης διατήρησε το λακωνικό στυλ του αφήνοντας να διαρρεύσει από τις ρωγμές του κυνισμού, ατόφια συγκίνηση.
Στην ιστορία με τους δύο τηλεθεατές αλλά και στον συγκλονιστικό μονόλογο της φώκιας, ο σκηνοθέτης δούλεψε με σχήματα τα οποία έθραυσε μέσω των υποκριτικών ανατροπών ενώ στο τεράστιο Μήλο αλλά κυρίως στην Κοκκινοσκουφίτσα, συνδύασε έξοχα το συναίσθημα με τον κυνισμό και την παραμυθία με τον εφιάλτη.
Από τους ρόλους που μου έμειναν, ένας είναι σίγουρα εκείνος της γυναίκας-φώκιας από την Ειρήνη Δράκου που μετέφερε αυθεντική συγκίνηση στο κοινό καθώς η ταλαντούχα ηθοποιός βουτάει μαγικά στο νερό μιας δεξαμενής και εμφανίζεται βρεγμένη για να ολοκληρώσει την αφήγηση, χωρίς να απολέσει ούτε στιγμή την αίσθηση του υδρόβιου όντος αντιμέτωπου με τη φρίκη του ανθρωπίνου πλάσματος.
Η τρομακτική δασκάλα που διηγείται το παραμύθι (Λίλλυ Μελεμέ) απέδωσε την μεταφυσική κι εφιαλτική ατμόσφαιρα με δραματική ευκρίνεια ενώ η κοκκινοσκουφίτσα Μαρία Αιγινίτου και το χαμένο αγόρι Λεονάρδος Μπατής, υποδύονται με χιούμορ αλλά και σπαραγμό τους δύο μαθητές.
Πειστικά ερμηνευμένοι από την Αναστασία Σταθοπούλου και τον Δημήτρη Τρουμπούκη, αν και λίγο ακραίοι, οι δύο τηλεθεατές που αδυνατούν να αρθρώσουν λόγο και να υποστηρίξουν τους επικοινωνιακούς τους κώδικες και πειθαρχημένο στην εντέλεια το στυλιζαρισμένο ζεύγος Μαρία Αιγινίτου-Λεονάρδος Μπατής, που αποφασίζει να καταβροχθίσει τον εφιάλτη-μήλο το οποίο ενεδρεύει στην τραπεζαρία του.
Απολαυστικό, βαθιά συγκινητικό και εξαίσιο κινησιολογικά το ζεύγος των παντρεμένων με ετήσιο συμβόλαιο, από την Άννα Κουτσαφτίκη και τον Δημήτρη Μυλωνά που παραδίδεται στον παθιασμένο τελευταίο του χορό κι εξ ίσου εντυπωσιακός κι ο σταθμάρχης-αντίζηλος Σπύρος Τσεκούρας. Υπέροχο το σουρεαλιστικό κοστούμι της γυναίκας που τσαλακώνεται μέσα από τις αντιξοότητες της διάψευσης και έξυπνα στημένες οι σκηνές της μονομαχίας.
Η πόρνη ερμηνευμένη από την Γιώτα Μηλίτση στο τελευταίο μονόπρακτο αποδίδει τον αντιφατικό της ρόλο με αυθεντικότητα και υποκριτικό βάθος. Ο Νικόλας Αναστασόπουλος υποδύεται σπαρακτικά τον ετοιμοθάνατο, απελπισμένο άντρα κι ο Σπύρος Τσεκούρας είναι ένας ιδιαίτερα πειστικός νταβατζής με παράδοξες ευαισθησίες.
Ατμοσφαιρικοί και λειτουργικοί οι φωτισμοί της Ηλέκτρας Περσελή αξιοποιούν θαυμάσια τους σκηνικούς χώρους, οι οποίοι εισάγουν τον θεατή σε τοπία «μαγικού ρεαλισμού» με κορυφαίο αυτό του σχολείου.
Τα ευφάνταστα κοστούμια και τα μαγικά σκηνικά υπογράφουν η Αλεξάνδρα Σιάφκου, ο Αριστοτέλης Καρανάνος κι ο Θοδωρής Χρυσικός. Να σημειώσουμε εδώ πως ένα κομμάτι της εγκατάστασης στο δωμάτιο της «σχολικής τάξης» είναι του Πάνου Φαμέλη από το έργο του «Kicking and screaming: A Divine Comedy».
Η ευέλικτη, ολοζώντανη μετάφραση που αποδίδει γλαφυρά και την ατμόσφαιρα αλλά και το παράλογο του έργου είναι προϊόν της συνεργασίας της Μαρίας Χατζηεμμανουήλ και του Δημήτρη Ψαρρά. Την επιμέλεια της κίνησης έκανε η Μόνικα Κολοκοτρώνη.

Τρίτη 11 Μαΐου 2010

«Η Κερένια Κούκλα» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου από την «Ομάδα 8» στο θέατρο «Θεμέλιο»


Πριν λίγα χρόνια, η θεατρική ομάδα «Όχι Παίζουμε» του Γιώργου Σαχίνη είχε παρουσιάσει με επιτυχία το έργο του Άκη Δήμου «Το Αίμα που μαράθηκε», ένα σκοτεινό παραμύθι με αφορμή το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου «Η Κερένια Κούκλα».
Φέτος, η «Ομάδα 8» της Ιουλίας Σιάμου προτείνει μια νέα θεατρική διασκευή του σημαντικού μυθιστορήματος του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου (Αθήνα 1867-1911) στήνοντας μια ατμοσφαιρική παράσταση με λιτά μέσα που αναδεικνύει τους μεταφυσικούς συμβολισμούς και το λυρισμό του κειμένου.
Πρόκειται για ένα κείμενο που η δραματική και τραγική πλοκή του εξελίσσεται σε μια πρωτόγνωρα δοσμένη, αφηγηματικά, Αθήνα, με τα σπίτια, τις γειτονιές, τα στέκια, τους ερημικούς και τους κεντρικούς πολυσύχναστους δρόμους της, «στη σκιάν της Ακροπόλεως και παρά το βράχον του Φιλοπάππου». Εκεί κατοικεί ο Νίκος με τη βαριά άρρωστη γυναίκα του τη Βιργινία και τη Λιόλια, ένα όμορφο νεαρό κορίτσι, μακρινή συγγενή της συζύγου του. Σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο, που πλεονάζει από λυρικές παρεμβολές και μεταφυσικά σύμβολα, κινούνται οι ήρωες, πρόσωπα ζυμωμένα από τη ζωή, με τα πάθη, τις ανατάσεις και τις πτώσεις της, υποχείριο μιας υπέρτατης δύναμης : της μοίρας.
«Η Κερένια Κούκλα» σημειώνει ο Γρηγόριος Ξενόπουλος «παρ’ όλον τον ρεαλισμό της, είναι μυθιστόρημα ποιητικόν. Συνενώνει και τρόπον τινά συνδιαλάσσει το πραγματικόν προς το ιδανικόν, το φυσικόν προς το υπερφυσικόν και το αντικειμενικόν προς το φαντασιώδες. Κάθε σκηνή, κάθε περιγραφή, ο διάλογος, όλα υπερβάλλουν. Και παντού αναφαίνεται ο αισθαντικός, ο υπερευαίσθητος συγγραφεύς, ο ωραιοπαθής, ο οποίος ανευρίσκει το ωραίον και εις τα άσχημα, το ποιητικόν και εις τα πεζότερα της ζωής».
Το μυθιστόρημα που γράφτηκε το 1908, έχει διασκευαστεί από τον Παντελή Χορν και έχει ανέβει στη σκηνή από το θίασο της Κυβέλης σε σκηνοθεσία Θωμά Οικονόμου, από την Εταιρεία Θεάτρου «Αιωρία» σε διασκευή-σκηνοθεσία Κατερίνας Σαρροπούλου και στο πλαίσιο της Μπιεννάλε Νέων Δημιουργών σε σκηνοθεσία Λ. Γιαννακού. Στον κινηματογράφο έχει μεταφερθεί δυο φορές, ενώ στην τηλεόραση προβλήθηκε μέσα από σειρά της ΕΤ2.

Η παράσταση
Η διασκευή της Ιουλίας Σιάμου και του Στάθη Αναστασίου διέσωσε με την οικονομία της το καίριο του έργου επιμένοντας στα κρίσιμα επεισόδια. Η σκηνοθεσία της Ιουλίας Σιάμου οριοθέτησε το έργο γύρω από ένα κρεβάτι ως σημείο του ταραγμένου συζυγικού βίου. Η συνεχής μετατόπιση του κρεβατιού στην εντελώς άδεια από αντικείμενα σκηνή, πρέπει να εκληφθεί ως σημείωση της αστάθειας του συζυγικού βίου, ενός βίου που κυριολεκτικά παραπαίει εφόσον ο Νίκος τηρεί παράνομο συγγενή δεσμό με τη νεαρή Λιόλια.
Χαρακτηριστικό στοιχείο στη σημειολογία της παράστασης η ανθοδέσμη με τα κόκκινα λουλούδια που ενώ σε άλλη περίπτωση θα υποδήλωνε τον έρωτα, εδώ προπέμπει τον θάνατο καθώς φαντάζει ως πρόωρο κτέρισμα στο σκήνωμα της Βιργινίας.
Η όλη παρουσία της Βιργινίας (μακιγιάζ, κινησιολογία κτλ) παραπέμπει σε μια πένθιμη κούκλα, σε μια κούκλα απομακρυσμένη από το άγριο παιχνίδι της ζωής. Εύγλωττος και καθαρός ο ρυθμός της κίνησης στο χορευτικό σόλο της Νερίνας Ζάρπα σε αντίστιξη με τη στατικότητα της κούκλας. Η Νερίνα Ζάρπα ερμηνεύει με σκηνική ευχέρεια, εκφραστικότητα και σωματική άνεση την ηρωίδα.
Στο ρόλο της Λιόλια, η Νίκη Αναστασίου διαθέτει την αισθαντική της θηλυκότητα για να ελκύσει το Νίκο και να παροξύνει το διχασμό του ζεύγους. Η νέα ηθοποιός φαίνεται ότι με την κατάθεσή της αυτή, δημιουργεί ευοίωνη προοπτική για την πορεία της στο μέλλον.
Αντίθετα, ο Στάθης Αναστασίου που επωμίζεται το ρόλο του Νίκου, δεν κατέχει τα αυτοφυή προσόντα για να τον υπηρετήσει. Άλλωστε, η αντιμετώπιση του εν λόγω ρόλου στο σύνολό της, δεν έγινε με επαρκείς όρους : ατημέλητη άρθρωση, πλαδαρή κίνηση, λυμφατικά ανακλαστικά.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελήθηκε η Έντα Δημοπούλου και τις χορογραφίες έστησε η Νερίνα Ζάρπα.
Μια από τις αρετές της παράστασης είναι οι εξαιρετικοί φωτισμοί του Στάθη Αναστασίου που αναδεικνύουν το ανάγλυφο των χαρακτήρων και δημιουργούν τη δέουσα ατμόσφαιρα για το δράμα της ηρωίδας. Οι άρτια επιμελημένοι φωτισμοί παίζουν στην κυριολεξία ανάμεσα στο ρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό που τους εξασφαλίζει η σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία συμπληρώνοντας έτσι τη θεατρική επιφάνεια του εγχειρήματος.
Απουσιάζει αισθητά ένα έστω και ολιγοσέλιδο πρόγραμμα με κείμενα γύρω από τη ζωή του συγγραφέα, τη συμβολή του στη θεατρική πράξη μέσα από την ίδρυση του οργανισμού «Νέα Σκηνή» και το λογοτεχνικό έργο που άφησε πίσω του, έργο που επηρέασε τους μεταγενέστερους ομοτέχνους του.
Στο νεοσύστατο και καλαίσθητο θεατρικό χώρο «Θεμέλιο» στεγάζεται δραματική σχολή, φιλοξενούνται εικαστικές εκθέσεις όπως αυτή της Έντας Δημοπούλου με τίτλο «Βυζαντινά Τοπία», ενώ στη σκηνή του δεύτερου ορόφου θα παρουσιάσουν πολλές νέες θεατρικές ομάδες τη δουλειά τους. Προς το παρόν, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, η θεατρική ομάδα «Περίακτοι» ανεβάζει το έργο του Όσκαρ Ουάιλντ «Η Σημασία να είναι κανείς σοβαρός» σε μετάφραση Ερρίκου Μπελιέ και σκηνοθεσία Σπύρου Κολιαβασίλη.