Τρίτη 14 Ιουλίου 2009

Το κύκνειο άσμα του μελαγχολικού κωμωδιογράφου


«Οι κωμωδίες γράφονται για να παίζονται. Και δεν συμβουλεύω να τις διαβάζουν, παρά μόνον εκείνοι που διαθέτουν ιδιαίτερο βλέμμα, έτσι ώστε να ανακαλύπτουν στην ανάγνωση όλο το θεατρικό παιχνίδι»

Μολιέρος

Ο Μολιέρος (1622 – 1673) άσκησε οξεία κοινωνική κριτική μέσα από τη δραματουργία του, παρωδώντας σημαντικούς θεσμούς και νομοθετικές εξουσίες, εκκινώντας από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την εκκλησία και την ιατρική και καταλήγοντας στην ακμάζουσα παρισινή αστική τάξη.
Το κύκνειο άσμα του μελαγχολικού κωμωδιογράφου της γαλλικής κλασικής σκηνής περιέχει ένα ρόλο, αληθινή πρόκληση, για πολλούς κωμικούς πρωταγωνιστές που τους δίνει τη δυνατότητα να επιδείξουν τη γκάμα των εκφραστικών τους μέσων. «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» ενέχει ταυτόχρονα την ειρωνεία του θανάτου και την προσποίηση του θανάτου, ακροβατεί μεταξύ του επιδέξια κωμικού και του φαρσικού, της επικαιροποίησης και των διαχρονικών σημάνσεων.
Μέσα από την πληθώρα των πολύχρωμων φαρμάκων που κατακλύζουν το στομάχι του Αργκάν, η «ασθένεια» προβάλλεται ως παρακμιακό σύμπτωμα της αστικής κοινωνίας της εποχής του συγγραφέα αλλά και της προηγμένης των ημερών μας, όπου η βιοτική ευμάρεια οδηγεί σε αυτοκαταστροφικές φαντασιώσεις. Η πλήξη και η καταναλωτική μανία εφευρίσκουν την «ασθένεια» ως μηχανισμό φυγής, ως υπαρξιακό άλλοθι.
Η κωμωδία στην ολοκλήρωσή της, παίζει ακόμη και σε σκυθρωπούς τόνους, μελαγχολικούς, υπακούοντας εμμέσως στην Καρτεσιανή ιδέα της αρμονίας και της ισορροπίας, που ούτως ή άλλως διαποτίζει τον 17ο αιώνα.
Έργο σκοτεινό, αν το δει κανείς στις πραγματικές του διαστάσεις, εμφανίζεται ως μια υπερπροσπάθεια του συγγραφέα να εναντιωθεί στο σκάνδαλο της αρρώστιας γενικότερα και στην ανοησία και τη βλακεία εκείνων που προσποιούνται πως είναι ικανοί να την πολεμήσουν, σαν μια ισχυρή θέληση να ξορκίσουν τον πόνο, τη δυστυχία και το θάνατο μέσω του γέλιου.
Οι επιθέσεις εναντίον των γιατρών έχουν τις ρίζες τους στην παλαιά, κλασική παράδοση της φάρσας και κυρίως στην Κομέντια Ντελ Άρτε. Ο Μολιέρος κάνει λόγο για ημιμάθεια, σκοταδισμό, συντηρητισμό, φορμαλισμό, αριβισμό, κερδοσκοπία και άμετρο βερμπαλισμό ενώ από τα σατιρικά βέλη του δε ξεφεύγουν και άλλα επαγγέλματα. Στο στόχαστρο μπαίνουν οι απατεωνιές και η υποκρισία δικηγόρων και συμβολαιογράφων που εμφανίζονται ως τιμητές και υπερασπιστές κάθε έννοιας δικαίου.

Η παράσταση
Η παιγνιώδης οπτική του Γιάννη Μπέζου οδήγησε σ’ ένα ζωηρών ρυθμών θέαμα με σύγχρονη άποψη μιας θεματικής, που παραδόθηκε, μέσα από το θεατρικό μικρόκοσμο, για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του «εκεί και τότε». Η σκηνοθεσία του Γιάννη Μπέζου μετατρέπει τον όρο αυτό σε «εδώ και τώρα» όχι μόνο με την όψη της παράστασης αλλά και ενεργοποιώντας λεκτικές και παραλεκτικές δομές του έργου κλείνοντας το μάτι στο θεατή του σήμερα. Η σκηνοθεσία εστιάζει περισσότερο στους κωμικούς τόνους του κειμένου και δε στοχεύει ν’ αναδείξει τόσο το δραματικό του υπόβαθρο.
Το σκηνικό της Μαργαρίτας Χατζηιωάννου αποτελεί ένα αιχμηρό εικαστικό σχόλιο για την αφθονία των φαρμακευτικών προϊόντων που τις περισσότερες φορές αποδεικνύονται περιττά ή αναποτελεσματικά. Πελώρια πολύχρωμα και διαφορετικών ειδών χάπια βρίσκονται τοποθετημένα σε ράφια στο φόντο της σκηνής και μπροστά ένας καναπές που έχει κι αυτός σχήμα χαπιού. Η σκηνή δεν επιβαρύνεται με άλλα αντικείμενα πέρα από την αναπηρική πολυθρόνα με μια κόρνα που παράγει αστείο ήχο και η χρήση της σε ορισμένες σκηνές ξεμπλοκάρει από την αμηχανία και προκαλεί άφθονο γέλιο.
Στην ίδια αισθητική κινούνται και τα πολύχρωμα σύγχρονα κοστούμια που επιμελήθηκε η Κατερίνα Παπανικολάου με κάποιες επιλογές που παραπέμπουν στα ιατρικά επαγγέλματα. Διατηρείται ενιαίο ύφος αλλά παρουσιάζονται κάποιες υπερβολές. Επιπλέον, στη σκηνή του ψευτογιατρού που μιμείται η υπηρέτρια Τουανέτ, το κοστούμι έπρεπε να διαφοροποιείται περισσότερο ώστε να γίνει πιο κωμικό το παιχνίδι της μεταμφίεσης.
Με τον αυτοσχεδιαστικό οίστρο και τη σκηνική του ευχέρεια ο Γιάννης Μπέζος εμπλουτίζει χωρίς να προδίδει τη στρωτή και ευκολομίλητη μετάφραση του Ερρίκου Μπελιέ. Ο κύριος Μπέζος στο ρόλο του Αργκάν επιστρατεύει όλη τη γκάμα των κωμικών εκφραστικών του μέσων και επιτυγχάνει να επιβάλλει το ρόλο έναντι του «ηθοποιού».
Η Ναταλία Τσαλίκη στο ρόλο της υπηρέτριας Τουανέτ πλάθει μια κωμική φιγούρα με πρωτεύουσα σημασία στις ίντριγκες αλλά και εστία αντίστασης στους παραλογισμούς του αφεντικού. Ως Ανζελίκ, η Έμιλυ Κολιανδρή κινήθηκε με εύπλαστη κινησιολογία και εκφραστικότητα.
Η Θεοδώρα Σιάρκου υπογράμμισε τον κυνισμό και την υποκρισία της διπρόσωπης συμφεροντολόγας Μπελίν. Πληθωρικές σκηνικές παρουσίες ο Μιχάλης Οικονόμου (Κύριος Μπονφουά) και ο Αλμπέρτο Φάις (Κλεάνθης). Ο Θανάσης Δήμου (Κύριος Ντιαφουαρύς) και ο Άγγελος Μπούρας (Τομά Ντιαφουαρύς) δημιουργούν ένα έξοχο υποκριτικό δίδυμο που «λύνει και δένει». Η Γιάννα Παπαγεωργίου στο ρόλο της μικρής Λουιζόν, αν και κάποιες στιγμές μοιάζει να το παρατραβά, βγαίνει απολαυστική.
Ο Τάσος Γιαννόπουλος (Μπεράλντ) αποδίδει με ευκρίνεια το στόχο του ήρωα να νουθετήσει τον συγγενή του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σκηνή με τον κύριο Φλεράν του Κωνσταντίνου Γαβαλά και τον κύριο Πιργκόν του Δημήτρη Κανέλλου.
Το πρόγραμμα της παράστασης που επιμελήθηκε η Εύα Γεωργουσοπούλου περιλαμβάνει εκτενή κείμενα γύρω από το έργο και το συγγραφέα, φωτογραφικό υλικό, κριτικές, άρθρα, μελέτες και αναλυτική και ίσως εξαντλητική ελληνική παραστασιογραφία. Μια εξαιρετική δουλειά ακόμη και εικαστικά καθώς παραπέμπει σε συσκευασία φαρμάκου!

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Ο Κατά φαντασίαν ασθενής» του Μολιέρου
Μετάφραση : Ερρίκος Μπελιές
Σκηνοθεσία : Γιάννης Μπέζος
Μουσική : Γιώργος Ανδρέου
Σκηνικά : Μαργαρίτα Χατζηιωάννου
Κοστούμια : Κατερίνα Παπανικολάου
Χορογραφίες : Χάρης Μανταφούνης
Φωτισμοί : Ανδρέας Μπέλλης
Τους ρόλους ερμηνεύουν : Γιάννης Μπέζος, Ναταλία Τσαλίκη, Έμιλυ Κολιανδρή, Θεοδώρα Σιάρκου, Μιχάλης Οικονόμου, Αλμπέρτο Φάις, Θανάσης Δήμου, Άγγελος Μπούρας, Γιάννα Παπαγεωργίου, Τάσος Γιαννόπουλος, Κωνσταντίνος Γαβαλάς και Δημήτρης Κανέλλος

9/7 Βέροια, 13-14-15/7 Θεσσαλονίκη, 16/7 Λάρισα, 18/7 Αττικό Άλσος, Αθήνα, 19/7 Παπάγου, 21-22/7 Πειραιάς, 23-24/7 Πάτρα, 25/7 Ηλίδα, 27-28/7 Κέρκυρα, 29/7 Ιωάννινα, 31/7 Πρέβεζα, 2-3/8 Αλεξανδρούπολη, 4/8 Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, 5/8 Αμφιθέατρο Σιβήρης