Το «Γράμματα αγάπης στον Στάλιν» είναι ένας
θεατρικός μύθος για τον «όλβιο» βίο που ο ερυθρός δικτάτωρ είχε επιφυλάξει
στους ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών. Το θέατρο υπέστη την πιο ασύστολη
δίωξη με κορυφαία στιγμή τον διαμελισμό του Μέγιερχολντ του οποίου τα σωματικά
τεμάχια διεσπάρθηκαν σε ανεντόπιστους τάφους.
Αν τώρα μια ανάγνωση ερμηνεύει το
βραβευμένο έργο του Χουάν Μαγιόργκα
ως υπόρρητη ανάγκη του καλλιτέχνη να αγαπηθεί από την εξουσία αλλά και της
εξουσίας να αγαπηθεί από τον καλλιτέχνη, αυτό εντείνει το δραματικό οξύμωρο του
τίτλου. Γράφει ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ στον
αποδέκτη του: «Δεν έγραψα Το πορφυρό νησί
για να πολεμήσω την Επανάσταση, αλλά την Κεντρική Επιτροπή Θεάτρου. Η
Επιτροπή δεν είναι η επανάσταση αλλά ο δολοφόνος του δημιουργικού πνεύματος. Ο
σκοπός της είναι να δημιουργήσει καλλιτέχνες φοβισμένους και δουλοπρεπείς. Γι’
αυτό στρέφεται εναντίον μου. Γιατί, για τον Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, ο αγώνας κατά
της λογοκρισίας αποτελεί το ύψιστο καθήκον ενός ανθρώπου της τέχνης. Ο
καλλιτέχνης που δεν θεωρεί απαραίτητη την ελευθερία του καταντάει σαν το ψάρι
έξω από το νερό».
Το έργο του Ισπανού συγγραφέα ευνοήθηκε
από τη στρωτή και ρέουσα μετάφραση της Μαρίας
Χατζηεμμανουήλ και τη σκηνοθεσία του Δημήτρη
Μυλωνά. Ο τελευταίος επινόησε μια σειρά από σημεία – σύμβολα, με αφετηρία
το κείμενο, για να αναλύσει το δράμα του γνωστού συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ
που το καθεστώς είχε καταδικάσει σε σιωπή. Αυτή την απαγόρευση της ελευθερίας
της έκφρασης είναι που ευνοεί με την κριτική της στον Στάλιν η σημειολογία της
παράστασης με οριακό δείγμα τη χρήση των βιβλίων ως πόντιουμ. Πατώντας
επιδεικτικά πάνω στα βιβλία ο δικτάτωρ κηρύσσει τις απαγορεύσεις του. Σε ένα
διάδοχο σημείο ο Στάλιν θα λάβει επιστολή γραμμένη επί του αιδοίου της
Μπουλγκάκοβα. Η ίδια, στη διάρκεια ενός παντόμιμου – φαντασιακού διαλόγου με
τον Μιχαήλ, θα μετατραπεί σε γκροτέσκο ανδρείκελο (μακιγιάζ) του Στάλιν, μεταμφίεση
που φιλοτεχνείται από τον ίδιο τον σύζυγό της. Κατά τα άλλα, το καίριο μοτίβο –
σημείο των γραμμάτων αποβαίνει ντεκόρ σε όλη τη δράση.
Η παράσταση στηρίζεται σαφώς στον Μελέτη Ηλία, άκρως στιβαρό ηθοποιό που
ενσαρκώνει τον ρόλο του Μπουλγκάκοφ με σκηνική ευφυΐα και το σώμα του σε διαρκή
εγρήγορση. Η Άννα Ελεφάντη ως
Μπουλγκάκοβα και ο Σπύρος Τσεκούρας
ως Στάλιν πλάθουν ο καθένας έναν προσωπικό χώρο για τον ρόλο που υποδύεται, ένα
χώρο που συρρικνώνει τον εξωτερικό περίγυρο για να απλώσει και να στερεώσει
καλά στο εσωτερικό περιβάλλον της πλοκής του έργου το ενδότερο Είναι των ηρώων.