Δευτέρα 5 Νοεμβρίου 2007

Η πικρία του ανεκπλήρωτου


Στο θέατρο «Άλμα» ανεβαίνει το προτελευταίο έργο του Χένρικ Ίψεν (1835-1906) «Τζον Γαβριήλ Μπορκμαν» (1896) σε μετάφραση Ερρίκου Μπελιέ και σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαλακόπουλου. Τα διαχρονικά έργα του Νορβηγού δραματουργού φέρνουν στο προσκήνιο βαθύτατους κοινωνικούς προβληματισμούς, ηθικές κρίσεις και εσωτερικές υπαρξιακές αγωνίες.
Ο φιλόδοξος διευθυντής τραπέζης Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν, στο ομότιτλο έργο του Ίψεν, στιγματίζεται για οικονομικές ατασθαλίες και οδηγείται στη φυλακή μετά από την προδοσία του συνεργάτη και φίλου του Χίνγκελ. Ο ήρωας, ως θιασώτης του μεγαλόπνοου στόχου του να εκμεταλλευτεί και ν’ αξιοποιήσει τις δυνατότητες του υπεδάφους, παραβιάζει ηθικούς και κοινωνικούς νόμους ανταλλάσσοντας την αγάπη του για την Έλλα Ρεντχάϊμ με την επαγγελματική του ανέλιξη. Ο Μπόρκμαν παντρεύεται την αδελφή της Έλλα, τη Γκούνχιλντ, με την οποία αποκτούν ένα παιδί το οποίο όμως θ’ ανατραφεί από τη θεία του εξ αιτίας του ξεπεσμού της οικογένειας. Το ερωτικό τρίγωνο εμφανίζεται εκ νέου στο προσκήνιο ενώ ένα παιδί θα γίνει έρμαιο και προϊόν διαπραγματεύσεων τριών ανθρώπων που αδυνατούν να οριοθετήσουν τη μοίρα τους.
Η σκηνοθεσία εστιάζει στις εσωτερικές δονήσεις των ρόλων και στις ψυχολογικές τους μεταπτώσεις. Το στόχο αυτό ενδυναμώνει η διαμόρφωση του σκηνικού χώρου. Χιονισμένα κλαδιά, μελαγχολική φθινοπωρινή ατμόσφαιρα, ομίχλη, χρώματα μουντά και θολά. Από το μεγάλο παράθυρο στο κέντρο της σκηνής διακρίνουμε το αχανές τοπίο ενός κτήματος που μοιάζει ερημωμένο, ακατοίκητο. Σ’ ένα περιβάλλον μαρασμού, απαισιοδοξίας και μικροψυχίας στήνονται οι αναμετρήσεις των ηρώων που αντί να ενώσουν τις δυνάμεις τους αναλώνονται σ’ ένα αβυσσαλέο και ψυχοκτόνο παιχνίδι. Οι φωτισμοί υπογραμμίζουν τις συναισθηματικές μεταπτώσεις των προσώπων ενώ τα κοστούμια αναλογούν στο ύφος και την προσωπικότητα του καθένα.
Ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος ενσαρκώνει το Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν αφήνοντας να διατρέχει την ερμηνεία του η πίκρα, η απογοήτευση αλλά και η ελπίδα της ανάκαμψης, η πίστη της σωτηρίας, η προσμονή ενός αναπάντεχου αναποδογυρίσματος της τύχης. Η Φιλαρέτη Κομνηνού ως Γκούνχιλντ Μπόρκμαν και η Κατερίνα Μαραγκού ως Έλλα Ρεντχάϊμ δημιουργούν ένα δίδυμο δυναμικής που αποτυπώνει υποδειγματικά τις διαμάχες υπεροχής δύο δίδυμων αδελφών που διεκδικούν ανελέητα την αγάπη-είτε ερωτική, είτε μητρική-ενός άνδρα μέσα από την οποία αντλούν ενέργεια για τη δική τους ζωή. Ένα ατέρμονο πεδίο μάταιων και αδιέξοδων συγκρούσεων που θα οδηγήσει στον αφανισμό και των δύο ποθητών αντικειμένων και σε μια αναγκαστική απρόσμενη συμφιλίωση. Σαγηνευτική η Θεοδώρα Σιάρκου στο ρόλο της Φάννυ Βίλτον, γυναίκα-πέτρα του σκανδάλου που μυεί στα μονοπάτια του έρωτα τον άβγαλτο Έρχαρτ Μπόρκμαν που υποδύεται με τη νεανική του φρεσκάδα ο Δημήτρης Πασσάς υπογραμμίζοντας την ανάγκη διαφυγής από τη μιζέρια και την ακόρεστη δίψα για την αληθινή ζωή. Ο Γιώργος Μοσχίδης αναδεικνύει έναν πολύπλευρο Βίλελμ Φόλντολ όπου συνυπάρχουν η θλίψη της αποτυχίας με το χιούμορ, το φιλότιμο και τη διάθεση για συγχώρεση και λησμονιά. Γοητευτική η Σταυρούλα Μάκρα, στην πρώτη της επαγγελματική θεατρική εμφάνιση, αποδίδει με χάρη, κομψότητα και γλυκύτητα τη δεσποινίδα Φρίντα Φόλντολ
Σύμφωνα με το φιλόλογο Κώστα Τσουραπούλη : «τα πρόσωπα του ερωτικού τριγώνου παρουσιάζονται απαγκιστρωμένα στο παρελθόν προς κάτι το απωθημένο και ανεκπλήρωτο που παραμερίστηκε είτε από τους επιβεβλημένους κανόνες και συμβάσεις είτε από τη διαφορετική στοχοθεσία του καθενός. Οι υπόκωφοι ήχοι των βημάτων του «λύκου που τριγυρνάει στο κλουβί του» αισθητοποιούν αυτήν την προσκόλληση. Η οδυνηρή επανεξέταση της προοπτικής για δημιουργία στρέφει τους ήρωες στην αδιέξοδη αναμόχλευση των χαμένων οραμάτων του παρελθόντος που μοιραία καταλήγει σ’ έναν τραγικό αναμηρυκασμό χωρίς σαφείς ενδείξεις προς βελτίωση ή ουσιαστική αλλαγή. Ωστόσο, δεν εκλείπει η προσπάθειά τους ν’ αποκαταστήσουν αυτά τα οράματα εναποθέτοντας τις ελπίδες τους σ’ ένα παιδί. Το παιδί, όμως, με την εκρηκτική και ηφαιστειώδη νεότητά του θ’ ακολουθήσει τα βήματα του παρόντος διαρρηγνύοντας κάθε σχέση με το παρελθόν και χτίζοντας ένα νέο μέλλον. Παρ’ όλα αυτά, η απόπειρα μετατοπίζει τον ήρωα από το κλειστό και ασφυκτικό πλαίσιο της φυλακής του (το πάνω πάτωμα) στον κάτω όροφο. Η διάψευση, όμως, και των τελικών ελπίδων οδηγεί τον Μπόρκμαν στο άγριο χειμωνιάτικο τοπίο της γης, στο ξέφωτο του δάσους όπου τα παγωμένα μέταλλα που είναι θαμμένα θα τον «καλέσουν» να τα συναντήσει. Δικαίως, ο ζωγράφος Έντβαρντ Μουνκ ορίζει τοπιογραφικά τον υπαρξιακό απολογισμό του εκθρονισμένου τραπεζίτη χαρακτηρίζοντας το έργο ως το πιο δυνατό χειμερινό τοπίο στη σκανδιναβική Τέχνη, ενώ το τελευταίο ιψενικό τρίγωνο που στήνεται σκηνικά πάνω από το λείψανο του ήρωα, με το συμβολισμό του, καταρρίπτει τα εχθρικά κατάλοιπα του παρελθόντος και υπερτονίζει την πεμπτουσία μιας ανθρώπινης δικαιοσύνης που απονέμεται κάθε φορά που παραβιάζεται το πιο ιερό δώρο, το δώρο της Αγάπης».

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν» του Χένρικ Ίψεν
Από τη Σύγχρονη Θεατρική Σκηνή
Μετάφραση : Ερρίκος Μπελιές
Σκηνοθεσία : Γιώργος Μιχαλακόπουλος
Σκηνικά-Κοστούμια : Απόστολος Βέττας
Φωτισμοί : Νίκος Καβουκίδης
Μουσική επεξεργασία και ήχοι : Νίκος Βίττης, Νάσος Σωπύλης
Βοηθός σκηνοθέτη : Σταυρούλα Μάκρα
Τους ρόλους ερμηνεύουν : Φιλαρέτη Κομνηνού, Κατερίνα Μαραγκού, Θεοδώρα Σιάρκου, Δημήτρης Πασσάς, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Σταυρούλα Μάκρα και Γιώργος Μοσχίδης

ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΜΑ
Ακομινάτου 15-17 και Αγίου Κωνσταντίνου, Μεταξουργείο, τηλ. 210 52 20 100
Τετάρτη-Κυριακή 19.00, Σάββατο 18.00, Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο 21.00