Στην αναζήτηση του απόλυτου;

Μια ιδιάζουσα πειραματική δουλειά θα χαρακτήριζε κανείς την multimedia performance που έστησε ο Γρηγόρης Χατζάκης στο μουσείο Μπενάκη με κινητήριο δύναμη το διήγημα του Honoré de Balzac «Το Άγνωστο αριστούργημα» (1831). Ο νεαρός σκηνοθέτης μετά το «Είσαι ένα κτήνος, Βίσκοβιτς» του Αλεσάντρο Μπόφα και την διασκευή του έργου ««Τα Φτερά του Έρωτα» των Wim Wenders και Peter Handke, μέσα σ’ ένα λεωφορείο στους δρόμους της πόλης, παράσταση που προκάλεσε ποικίλα σχόλια και αντιδράσεις, καταπιάνεται μ’ ένα κείμενο που θίγει διαχρονικά ζητήματα της Τέχνης μέσα από τη συνάντηση τριών ζωγράφων.
Ο Γάλλος φιλόσοφος της «Ανθρώπινης Κωμωδίας» («La Comédie Humaine») μέσα από τον κεντρικό ήρωα που πλάθει, τον ηλικιωμένο καλλιτέχνη Frenhofer, διατυπώνει τις απόψεις του γύρω από την Τέχνη ασκώντας επιρροή σε πνευματικές φυσιογνωμίες της εποχής. Μεταξύ αυτών και ο Πάμπλο Πικάσο, ο οποίος εκατό χρόνια αργότερα εγκατέστησε το ατελιέ του στο μέγαρο της οδού, όπου ο Balzac τοποθετεί τη δράση του έργου του. Σε αυτό το μέρος ζωγραφίζει τη «Γκουέρνικα».
Η νουβέλα μεταφέρθηκε στην κινηματογραφική οθόνη με την ταινία του Jacques Rivette «La Belle Noiseuse» («Η Ωραία Καβγατζού») και την Emmanuel Beart στο ρόλο της Gillette. Ο τίτλος του φιλμ δεν είναι παρά ο πίνακας που προσπαθεί εδώ και δέκα χρόνια να τελειώσει ο Frenhofer καθώς δεν κατορθώνει να οδηγηθεί στο αποτέλεσμα που έχει θέσει ως στόχο. Ο πίνακας παραμένει ημιτελής, επειδή είναι αδύνατον να βρεθεί το ιδανικό μοντέλο που η οξεία ματιά του ζωγράφου αναζητά. Είναι προσηλωμένος με ευλάβεια σε αυτή την εργασία και δεν αφήνει κανέναν ν’ αντικρύσει έστω και για λίγο το δημιούργημά του για να μην το εκθέσει σε ανεπανόρθωτο κίνδυνο. Δυο υπαρκτά πρόσωπα, ο νεαρός ανερχόμενος ζωγράφος, Poussin και ο καταξιωμένος στην αυλή της Μαρίας των Μεδίκων Porbus, συζητούν γύρω από τις ατέλειες ενός πίνακα μαζί με το Frenhofer που επισημαίνει ότι «σκοπός της Τέχνης δεν είναι να αντιγράφει τη φύση, αλλά να την εκφράζει». Στην υπόθεση θα εμπλακεί και μια γυναίκα, η Gillette, ο καταλύτης της ιστορίας, που γίνεται η έριδα ανάμεσα στην ματαιοδοξία και τον έρωτα όταν ένα εκπληκτικό «κρυφό» δημιούργημα μπορεί να πάρει τη θέση της στη ζωή του καλλιτέχνη.
Χωρίς να το καταλάβει, ο γέρος ζωγράφος καταστρέφει μ’ ακατάπαυστες πινελιές το έργο στο οποίο είχε αφιερώσει μια ζωή. Όταν τελικά αφήνει τους δύο φίλους του να πλησιάσουν τον πίνακα, τους εκθειάζει αφελώς το βάθος και την αναγλυφή του, τα περιγράμματα και τις φόρμες του, το φως του και το χρώμα του. Εκείνοι, όμως, δεν καταλαβαίνουν τίποτα καθώς διακρίνουν «ένα κομφούζιο από χρώματα που έχουν στοιβαχτεί το ένα πάνω στο άλλο και που τα συγκρατούν ένα πλήθος από αλλόκοτες γραμμές που σχηματίζουν ένα τείχος από μπογιά».
Κατά τη διάρκεια της performance, οι θεατές μετακινούνται μαζί με τους ηθοποιούς από τη μια γωνιά του μουσείου στην άλλη και παρακολουθούν την εξέλιξη της ιστορίας. Τα μόνιμα εκθέματα του Μουσείου Μπενάκη συνυπάρχουν για λίγο μαζί με πιο σύγχρονα άλλων ρευμάτων. Χρήση πολλών τεχνολογικών μέσων, πίνακες που «ζωντανεύουν» μπροστά μας και μας κάνουν νεύματα (Magritte, The Son of Man, Δημήτρης Βαρβαντάκης, Grant Wood, American Gothic, Ζωή Βλάσση και Χάρης Πεχλιβανίδης, Jan Van Eyck, The Arnolfini Marriage, Σοφία Κουκουλά και Γιώργος Μιχαλιτσιάνος, Sandro Botticelli, The Birth of Venus, Ειρήνη Γκρίμπα), live set ηλεκτρονικής μουσικής, video art και πολλές εικαστικές εκπλήξεις που ξαφνιάζουν με την «αυθάδεια» του χαρακτήρα τους, όπως τα μπλουζάκια που αναγράφουν «Art is a dirty job, but somebody’s got to do it», τα βιντεάκια που παρωδούν πίνακες κλασικών έργων και η Τζοκόντα που μας επιδεικνύει κοροϊδευτικά τη γλώσσα της!!
Σύμφωνα με την κριτικό θεάτρου Ιλειάνα Δημάδη πρόκειται για «ένα ανάλαφρο όσο και διαφωτιστικό, παιχνιδιάρικο όσο και σοβαρό, νεανικό όσο και αρχετυπικό in-the-museum-show που πραγματεύεται τη μάχη του έρωτα και της τέχνης, την ανυπόταχτη ψυχοσύνθεση του καλλιτέχνη και την αδιερεύνητη φύση αυτού που αποκαλούμε : έργο Τέχνης». Καυστικό χιούμορ βγαίνει από τη «σουρεαλιστική» σκηνή όπου ένας δήθεν πολύξερος καθηγητής Τέχνης σε μια ακαταλαβίστικη διάλεξη προδίδει την άγνοια του γύρω από το θέμα και μας αφήνει τελικά να σκεφτούμε μόνοι μας αν η Τέχνη και η αξία της είναι κάτι απτό και συγκεκριμένο ή έγκειται αποκλειστικά και μόνο στην ευαισθησία του δέκτη.
Σίγουρα η περιπλάνηση και οι εκπλήξεις της κρύβουν ένα ενδιαφέρον, ο πειραματισμός είναι θεμιτός και το εικαστικό αποτέλεσμα αν και φορτωμένο είναι εντυπωσιακό. Δεν ξέρω, όμως, αν αυτή η σκηνοθετική προσέγγιση αναδεικνύει το στοχασμό του κειμένου γύρω από τις βλαβερές συνέπειες που έχει η σκέψη πάνω στην καλλιτεχνική δημιουργία και τον πειρασμό του δημιουργού να δουλεύει αέναα το έργο του σε αναζήτηση του απόλυτου, ζώντας με την αγωνία για τελειότητα.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Το Άγνωστο αριστούργημα» (Le Chef d’œuvre inconnu) του Honoré de Balzac
Από το θεατρικό οργανισμό «Altra Terra»
Σύλληψη-Θεατρική προσαρμογή-Σκηνοθεσία : Γρηγόρης Χατζάκης
(Η θεατρική διασκευή βασίζεται στη μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη)
Σκηνογραφική-Ενδυματολογική επιμέλεια : Δανάη Χατζάκη
Σχεδιασμός Φωτισμών : Σάκης Μπιρμπίλης
Κινησιολογική επιμέλεια : Έλενα Γεροδήμου
Μουσική επιμέλεια : dj bluebox
Πρωτότυπη μουσική : neon
Live dj set : elmyr
Επιμέλεια animation : Βαγγέλης Χριστοδούλου
Παίζουν : Κλέων Γρηγοριάδης, Ρόζα Προδρόμου, Μάκης Μπενάκης και Βύρων Κατρίτσης

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ
Βασ. Σοφίας & Κουμπάρη 1, Κολωνάκι, τηλ. 210 36 71 000
Από 9 έως 30 Σεπτεμβρίου κάθε μέρα εκτός Πέμπτης στις 20.00 & 21.30